Respect = De kunst van bescheidenheid
Respect voor de persoon en de overtuigingen van anderen is de smeerolie van de maatschappij. Als je gewoon je gang gaat zonder te letten op anderen, dan roep je vanzelf conflictsituaties op.
Wat je feitelijk doet (en hoe) en wat de gevoelens zijn die dat bij anderen oproepen, zijn twee verschillende zaken. Let daar ook op bij jezelf. Een actie of gebrek aan actie van iemand kan je op verschillende manieren interpreteren. Ga allereerst uit van de positieve intentie van anderen. De meeste mensen staan ‘s ochtends niet op met de intentie om vandaag eens lekker anderen te gaan pesten.
Allereerst begint deze ‘kunst van bescheidenheid’ jouw zelfrespect. Dat is primair gebaseerd op de waarden die je fundamenteel acht. Leef je volgens die waarden dan mag je zelfrespect evenredig hoog zijn.
Respect geven en verdienen
Je kan het verdienen, en met name door het goede voorbeeld te geven. In plaats van te zeggen “doe dit”, geef je met je gedrag aan wat waarde voor je heeft. Doe je dat consequent, dan geven de meeste mensen je het omdat je het afdwingt zonder ooit maar iets te eisen.
Helaas hebben sommige mensen lange tenen. Ze zeggen al snel “Ik eis van je dat je mij respecteert!”. Niet zelden zijn het de mensen die zich snel aangesproken voelen, die zelf weinig respect voor anderen tonen. In de praktijk is het tweerichtingsverkeer.
Maar respect kan je niet afdwingen. Hooguit kan je bepaald gedrag afdwingen op basis van een positie van autoriteit, of door dreiging. Maar dat is geen respect, het is eerder intimidatie. Respect eisen heeft zelden positieve gevolgen.
Jongeren gedragen zich nogal eens respectloos omdat ze denken dat het stoer is. Maar het is hoofdzakelijk onzekerheid en onvolwassenheid. Open de communicatie altijd met een groet en een vraag, niet met een giftige opmerking of een terechtwijzing. Zeker als je met groepen te maken hebt is de indirecte benadering meestal de beste.
Een goed verhaal heeft meer effect dan een tegengestelde opinie. Vraag aan anderen om hun medemensen wat te gunnen als teken van respect.
Wat is het wel en niet?

Respect is niet ‘vragen om toestemming‘, wel afstemming. Bv. “lijkt het je een goed idee om hier te beginnen” toont meer consideratie dan gewoon beginnen of “zullen we hier beginnen?”, maar niet wachten op een antwoord, of botweg “ik begin hier“ (zie maar wat je zelf doet).
Gebrek aan respect is ook het goedbedoelde *zal ik dat even voor je doen, wijfie?” Het klinkt als een vraag maar is neerbuigend en doorgaans wordt niet op een antwoord gewacht. Beter is “mag ik je daar even mee helpen?” of “wil je dat ik dat (deel) voor je doe?”. En dan ook echt wachten op een antwoord.
Respect begint met een intentie. Als je niet de intentie hebt om anderen te kwetsen, dan is de basis al gelegd. Maar ook daarna is enige tact prettig om niet over anderen heen te walsen.
Respect kan je ook makkelijk verliezen. Door een ondoordachte actie neemt het vertrouwen in jou bij anderen af, en andersom. Dat kan acuut zijn of na een paar onopgemerkte fouten. Het kan soms veel tijd en inspanning vergen om dat verlopen respect en vertrouwen weer terug te winnen.
Hoe kunnen wij meer respect tonen?
Je toont respect door ervan uit te gaan dat iedereen evenveel recht heeft om onze aardkloot rond te lopen als elke andere. Althans, zolang die ander ook enig respect en consideratie toont.
Verschillen in status, gender, huidskleur, cultuur, opleiding, etc. mogen geen rol spelen bij de waardering die je anderen toont als mens. Het feit dat de meeste mensen anders zijn dan jijzelf mag niet uitmaken in het respect dat je ze toont. Als je denkt dat je iets beter bent dan een ander, dan heb je in principe al een probleem met respect. Ook al toon je het niet direct, let er maar eens op. Groei begint met bewustwording.
Andere voorbeelden:
- Het is respectvol om mensen te groeten. Dat doe je bij familie, vrienden, buren, bekenden. Maar ook bij vreemden, al is het maar een knikje en even oogcontact zoeken. We erkennen de aanwezigheid van anderen, en dat is een vorm van respect. Zo kom je makkelijker in contact.
Mensen die je niet aankijken en stug voor zich uit blijven kijken zijn respectloos. Maar ze hebben soms persoonlijke problemen of contactstoornissen. - Ook als je iemand wil wijzen op ‘regels’, dan is beginnen met een groet een respectvolle oplossing. Iemand toevoegen “Je hond mag niet niet loslopen!”, komt heel anders over dan “Goedemorgen, er wordt hier redelijk streng gecontroleerd op loslopende honden, dus hou je geld in je zak.” Ook al geven overtreders niet direct toe, de boodschap komt heel anders over, omdat je de ander in zijn waarde laat. Blijft de communicatie open, dan kan je in gesprek gaan over de reden van het aanlijngebod (kalverseizoen reeën, doodgebeten eenden, etc.).
- Uitgaan van gelijkheid is ook een vorm van respect. Niet aannemen dat jouw bijdrage per definitie beter is. Geef anderen ook een kans.
- Ook in hiërarchie kan je respect en gelijkheid uiten. Groet de burgemeester(es) op dezelfde vriendelijke manier als de medewerk(st)er van de plantsoenendienst. Gewoon… menselijk.
- Diversiteit. Niet denken dat er maar 1 optimale en beste oplossing is. De inbreng van iedereen heeft waarde, los van het praktische nut.
- Mensen in moeilijke en zware beroepen verdienen extra respect, maar dat toon je net als bij anderen door op een vriendelijke en open manier met ze om te gaan.
Wat als respect niet meer de norm is?

Als mensen geen respect tonen, dan is het gevolg een stroeve maatschappij met veel frictie. Dan zijn er telkens weer aanvaringen over verschillen van mening.
Respect is iets dat je tijdens je opvoeding meekrijgt. Hoe je het toont en hoe je het verdient. Maar daar schort het nogal eens aan. De generatie die ‘vrij’ is opgevoed, laat hun kroost ook vaak helemaal los… tot het te laat is. Ook op school zijn lessen over respect beperkt tot wellicht een half uurtje theorie tijdens maatschappijleer. Maar er wordt weinig of niets overgedragen over leren leven samen met anderen, een eigen filosofie ontwikkelen, persoonlijke en relationele zaken.
Respect is een onderdeel van moraliteit. Daarin zijn alle volkeren op aarde opvallend gelijk op wat culturele verschillen na. Maar respect moet wel uitgedragen en getoond worden. Goed voorbeeld doet goed volgen.
De korte versie:
- Geef elkaar de ruimte.
- Claim geen respect.
- Dring je mening niet aan anderen op.
- Presenteer een opinie als een vraag.
- Houdt de communicatie open en verschil van mening met respect.
Zie ook Respect voor Vrouwen.
Respect afdwingen door wat ik voor een ander doe is er lang niet altijd bij. Het is vaker zo dat een ander het wel makkelijk vindt als ik iets voor ze doe. En als ze weten dat ze fout zitten is er ook meestal niemand thuis, om excuses aan te bieden. Het enige wat ik eraan overhoud is een gevoel van onmacht.
Beste Joop,
Ik begrijp je frustratie om steeds voor anderen klaar te staan zonder expliciete waardering… Maar… je hebt beheersing over wat je zelf denkt en doet, en niet over wat anderen denken, zeggen en doen. Een gunst of dienst voor een ander doe je vanuit je intrinsieke motivatie (je wil het wel of niet doen). Als je respect verwacht of er op uit bent om waardering te oogsten, dan programmeer je de teleurstelling zelf in. Wanneer je geen plezier aan het werk zelf beleeft of het graag voor de ander doet, begin er dan niet aan. Of wees duidelijk om een tegenprestatie te vragen: “Als ik dit voor je doe, kan jij dan dat voor mij regelen?”. Gewoon assertief zijn en geen misbruik van je vrijgevigheid laten maken.
Als er binnenkort weer een verzoek om (gratis) hulp krijgt, vraag dan eens op een neutrale toon “Ik wil best helpen maar ik voel van jou weinig waardering voor mijn bijdrage. Is mijn indruk terecht dat je het alleen maar makkelijk vindt?”. Mogelijk schrikt de ander zich rot en maakt excuses! Worden er geen excuses gemaakt, dan weet je wat je aan elkaar hebt. Maar stel de vraag neutraal of vriendelijk en niet nurks.
Met vriendelijke groet.
Webmaster Hans