Soms vraag je jezelf af waarom je niet vooruitkomt, ondanks al je inspanningen. Onbewuste beperkende overtuigingen werken als een handrem terwijl je gas geeft.
Beperkende overtuigingen (limiting beliefs) zijn onbewuste gedachten en gevoelens die ons tegenhouden om constructief te werken aan de uitvoering van onze verlangens. Let maar eens op hoe vaak je zegt of denkt “Ik zou…” of “Ik moet…” of “Ik kan niet…”. Dat zijn vaker beperkende overtuigingen dan onomstotelijke feiten. Waarom denk je dan toch dat ze ‘waar’ zijn, of specifieker nog, waarom ze voor jou waar zijn? In veel gevallen zie je mensen om je heen waarvoor deze beperkingen kennelijk niet gelden en je verzucht dan “was ik maar als zij of hij”. Verander je overtuigingen en neem goede eigenschappen van anderen over.
De emotionele delen van onze hersenen (de ‘zoogdier’structuren) kunnen geen onderscheid maken tussen werkelijke ervaringen en ingebeelde zaken (inclusief fantasie en mentale voorstellingen). De overtuiging dat je iets niet wil / kan / bent / mag / moet / durft / etc. is vaker ingebeeld dan werkelijk en beperkt ons in ons potentieel. Op het moment dat je die beperking wegneemt of als onwaar aantoont, haal je de handrem van je vermogen om beter te functioneren.
Whether you think you can or you can’t, you’re right!
Henry Ford
Welke werkwoorden je gebruikt is tekenend. “Ik ben nu eenmaal …” is vaker “Ik geloof niet echt in mijzelf …” en geeft een gebrek aan in eigenwaarde, zelfbeeld, zelfvertrouwen, zelfrespect, etc.. “Ik kan dat niet…” is meestal “Ik durf dat niet… omdat…”. Na het woord ‘omdat’ geven je hersenen je allerlei drogredenen om je overtuiging te bevestigen. Het lijkt jouw realiteit op dat moment maar het is enkel een gevoel dat je telkens versterkt en dat daardoor jouw waarheid is.
Zie ook het Feedback formulier aan het einde van dit artikel om je eigen beperkende overtuigingen aan te geven en je eventuele (vrijblijvende) interesse voor een toekomstige cursus hierover.
Model van jouw realiteit
Je overtuigingen kan je vergelijken met een economisch model. Economen die (heilig) geloven in het kapitalistische model zien marktwerking als oplossing voor alle problemen. Denk aan het fiasco van de thuiszorg om te zien hoe een dergelijke theorie werkt. De menselijke maat was weg en het resultaat was niet efficiëntie, maar alom ellende voor patiënten en aanbieders.
Beperkende overtuigingen zijn te vergelijken met dogmatische economische modellen. Ze misleiden met eenvoudige en rechtlijnige boodschappen, vaak alles of niets. Het model is een abstractie en geen realiteit. Die realiteit is veel complexer dan het model en vereist flexibiliteit om goed in te functioneren.
Ontkenning van de realiteit is een strategie om te overleven. Daarbij leggen wij veel meer de nadruk op negatieve zaken (bedreigingen) dan op positieve (kansen), omdat onze hersenen nu eenmaal door de evolutie daarop ingesteld zijn. Bovendien hebben wij het bij deze opvattingen over een subjectief gevoel en niet over objectieve realiteit.
Je kan proberen om zelfvertrouwen te kweken om de grotendeels vermeende beperkingen te overwinnen. Maar als je onderbewustzijn je misleidende informatie geeft en je daarmee saboteert, probeer dan maar eens zelfvertrouwen en inspiratie op te brengen.
Bovendien zit je ego je vaak in de weg en versterkt je overtuigingen. Je denkt “ik ben… “ en je ego zoekt naar manieren om dat te bewijzen. Je wilt graag geluk, succes en vervulling in je leven, maar je ego verleid je tot een (letterlijk) egoïstische opstelling waarbij je vaak niet in je eigen belang werkt. Probeer je ego opzij te schuiven en kansen te zien in plaats van obstakels en problemen.
Filters
Wij zien de wereld om ons heen door de filters van instinctieve reacties, vooroordelen, veronderstellingen, aannames en verwachtingen. Dat beschermt ons tegen teveel prikkels en steeds weer afwegingen te moeten maken. Maar het kleurt onze wereld ook. Veel zaken zien er door een anders gekleurde bril heel anders uit.
Door die filters, letten wij meer op negatieve zaken dan op positieve. Wij zien eerder problemen (gevaar) dan mogelijkheden (positief). Wij letten meer op verliezen (risico) dan op winnen (kansen). Daardoor zijn wij niet altijd dankbaar voor positieve ervaringen en wordt het tonen van dankbaarheid vaak aangeraden om ‘gelukkiger’ te worden. Bewustwording van waardering en dankbaarheid helpt om negativiteit weg te drukken.
Wij hebben meer negatieve emoties (angst, spijt, schuld, stress) dan positieve (blij, opgewonden). Onze emoties bepalen wat wij aandacht geven.
Wetenschappelijke studies geven aan dat mensen die positieve overtuigingen hebben over ouder worden, inderdaad jaren ouder worden dan mensen die er negatief over denken. Kortom, veel overtuigingen bevestigen zichzelf (self-fulfilling prophecies).
De oorsprong van beperkende overtuigingen
De meeste deskundigen zijn het er over eens dat de meeste kernovertuigingen gevormd worden in onze jeugd door opvoeding en ervaringen. Helaas zijn veel mensen niet in staat om ze – volledig – te ontgroeien.
Wij dromen graag maar geloven meestal dat dromen bedrog zijn. Dromen zijn wensen zonder een plan (doelloos). Droom zacht terwijl je slaapt, maar voor wakende dromen zal je plannen moeten ontwikkelen om ze te realiseren. Herprogrammeer beperkingen, maak realistische plannen en breng je dromen tot leven.
Er wordt vaak gesteld dat mensen geen ‘vrije wil’ hebben omdat zaken als omstandigheden en overtuigingen ons in een bepaalde richting stuwen. Maar je hebt op elk moment wel de keuze om te bepalen of je de aangeboden opties accepteert en verantwoordelijkheid aanvaardt voor de consequenties van wel of niet kiezen of handelen. Wees wijs in je keuzes en vraag vertrouwenspersonen om advies.
De meest voorkomende beperkende overtuigingen
- Zelfbeeld: Ik ben niet goed genoeg (geen talent), niet slim genoeg (minderwaardig), niet creatief genoeg (vrijheid), niet mooi of aantrekkelijk genoeg (zelfbeeld en vergelijken met anderen), niet interessant genoeg (want niemand wil naar mij luisteren of geeft om mij), niets waard (eigenwaarde). Ik heb te weinig discipline, te weinig kennis, te weinig kansen (gehad), Ik kan niet doen wat ik graag wil, ik ben tegengewerkt en ik krijg geen waardering. Etc.
- Geld: Ik heb niet genoeg geld (en geld is slecht), ik wil geen graaier zijn, er zijn geen eerlijke manieren om genoeg te verdienen, ik moet te lang werken om genoeg te verdienen, ik heb niet genoeg kansen gehad om goed te verdienen, het zit niet mee, Ik heb/krijg niet genoeg tijd om goed werk te leveren. Etc.
- Weerstand: Ik ben bang om te veranderen (maar wel ontevreden), bang voor succes (wat komt er op mij af), bang voor falen (wat denken anderen over mij), bang voor afwijzing (geen initiatief durven nemen), algemeen gespannen (bang voor consequenties van gedrag of juist nalaten om te handelen). Etc.
- Absolutisme: “Alles is … “, “Iedereen is … ”, “De wereld is …”, waarbij ‘…’ vervangen kan worden door een scala aan negatieve zaken. Zo praten betweters die de waarheid in pacht menen te hebben in termen van zwart-wit. Altijd!?, Alles!?, Overal!?, etc. Echt!? Of gewoon overdrijven om gelijk af te dwingen en je ego te strelen? Denk genuanceerd en realistisch!
Twijfel, bezit, werk en angst
Twijfelen aan jezelf overkomt de meeste mensen wel eens maar bij sommigen is het helaas structureel. Ze hebben het idee dat ze wat missen wat andere mensen wel hebben. Meestal ontbreekt het alleen aan een beetje moed (aanmoediging) en doorzettingsvermogen. Praat erover zonder iets te claimen, neem verantwoordelijkheid voor je functioneren en vraag om hulp zonder schaamte. Domme vragen bestaan niet, alleen mensen die niets durven vragen om niet dom over te komen.
Vooral over geld en ‘rijkdom’ bestaan veel beperkende overtuigingen. Om rijk te worden moet je veel te hard werken, je moet over lijken gaan en je moet veel mazzel hebben. Dat lukt maar weinigen en van alle stress wordt je ongelukkig. Evengoed kijkt met toch wat afgunstig naar de ‘rijken’. Meestal is men ongelukkig dat men te weinig financiële ‘vrijheid’ heeft of te weinig krijgt voor de geleverde (middelmatige) prestatie.
Hard werken is voor niemand slecht, maar je kan wel te hard werken en bv. geen sociaal leven hebben. Werk doen dat voor jou geen betekenis heeft en dat je zinloos acht is een veel groter probleem. Met name de mensen die ‘noodgedwongen’ werk doen dat ze niet prettig vinden, klagen over geld. Het lijkt voor hen ‘onmogelijk’ om een inkomen te genereren dat voldoende is voor de geambieerde levensstijl. Probeer een manier te vinden om werk te doen dat je graag doet en goed kan (leren), en leef je daarin uit. Dat is een keuze voor vrijheid die niet direct met geld te maken heeft.
Opvallend genoeg geven sommige bronnen aan dat veel mensen banger zijn voor succes hebben (de druk om dan nog meer te moeten presteren en op te vallen) dan voor falen (mislukkingen zijn onplezierig maar meer de norm). En dat terwijl psychologisch bewezen is dat wij meer waarde hechten aan verliezen (loss aversion) dan aan kansen mislopen.
Zoek naar bewijs voor je overtuigingen
Wat is het bewijs voor de overtuiging? Iets dat iemand heeft gezegd of een gebeurtenis die slecht uitpakte? Trek je niet teveel van de mening van anderen aan! Je bent zelf verantwoordelijk voor je gedachten, je handelen maar ook voor je gevoelens. Neem die verantwoordelijkheid! Evalueer de redenen waarom iets mis ging en leer er van.
The people who are crazy enough to believe they can change the world, are the ones who do.
Steve Jobs
Wat kan er in het ergste geval gebeuren? Dat je een flater slaat? Of dat het even pijn doet? Of dat het moeilijk is om te veranderen? Beperkende overtuigingen saboteren onze kansen op ontplooiing terwijl de consequenties zelden levensbedreigend zijn.
Angst (spanning) en stimulerende opwinding zijn neurologisch hetzelfde. Door jezelf te vertellen “ik ben opgewonden” i.p.v. “ik ben gespannen of bang” geef je jezelf een 180 graden andere instelling. Probeer het maar eens om angst om te buigen in een uitdaging. Begin klein en bouw het langzaam op. Bouw stap voor stap aan je zelfvertrouwen.
Hoe kom je af van beperkende overtuigingen
Psychologen raden aan om je overtuigingen op te schrijven. Bewustwording is de sleutel en geeft je de gelegenheid om de emoties die eraan ten grondslag liggen, te voelen en te onderzoeken.
Observeer wat je huidige overtuigingen zijn, bij voorkeur één tegelijk. Sta open voor een andere instelling, probeer het tegengestelde te bewijzen van je oude overtuiging.
Oefening 1
Een eenvoudige aanpak is om jezelf de volgende vragen te stellen:
- Klopt de overtuiging (bewijs voor/tegen) en is het logisch wel/niet? Blijf doorvragen Waarom geloof ik er in? Onderzoek elk antwoord met aanvullende Waarom vragen.
- Vanaf wanneer heb ik deze overtuiging en wat is er gebeurd waardoor ik erin geloof?
- Wat heb ik aan deze overtuiging, wat zijn de consequenties ervan en welk doel staat het in de weg?
- Hoe zou het op mij overkomen als het de overtuiging van iemand anders was?
Oefening 2
Een wat uitgebreidere oefening is om de volgende stappen te doorlopen:
- Herken een beperkende overtuiging en schrijf het op, bij voorkeur op papier (tastbaar).
Lees jouw formulering een dag later door en pas het aan tot je het probleem helder voor je geest hebt.2. Achterhaal waar het vandaan komt en besef dat de overtuiging niet uit jezelf komt maar van anderen en je ervaringen.
- Wij zijn gevormd door onze opvoeding (ouders en leraren) en onze ervaringen (gebeurtenissen en feedback). Dit laat indrukken bij ons achter waardoor wij tot conclusies komen hoe onze wereld (onze realiteit) in elkaar zit). Die conclusies zijn overtuigingen geworden die ons helpen of hinderen. Het is moeilijk om het onderscheid tussen die twee te maken en deze oefening helpt daarbij.
- Vervang de overtuiging door een alternatief dat je kracht en energie geeft en zoek naar bewijzen voor de bekrachtigende overtuiging in jezelf en rolmodellen. Daag jezelf uit door de overtuiging om te draaien. Zeg “Ik ben het wel waard…” i.p.v. “Ik ben het niet waard…” en de mogelijkheden die je jezelf geeft kunnen als een blad aan een boom omdraaien.
- Neem de identiteit aan van iemand met een positieve overtuiging en herhaal de nieuwe overtuiging steeds voor jezelf (dagelijks en ook bij de aanvang van bepaalde activiteiten).
De instelling (mindset) waarmee je beperkende overtuigingen te lijf gaat is bepalend. Uiteindelijk zal je met actie je gedachten en je gedrag aan moeten passen. Zonder actie is het moeilijk om voortgang te maken. Kweek stap voor stap nieuwe gewoonten om beter te kunnen functioneren.
Kritische vragen
Draai je overtuiging eens om. In plaats van ‘ik ben niet … genoeg’ ga je ervan uit dat je in ieder geval een aantal kwaliteiten hebt waar je wat mee kan en die je kan verbeteren door eraan te werken (oefenen), stap-voor-stap. Elke vooruitgang is een weerlegging van je oude overtuiging, lukt het een keer niet, bekijk de redenen dan kritisch en gebruik dat als leermoment (feedback), een volgende keer beter of anders aanpakken. Bouw je obstakels om tot stapstenen naar ‘wel genoeg’ zijn.
Stel indringende vragen over je overtuigingen of vraag een vertrouwenspersoon om die vragen aan jou te stellen. Bespreek of schrijf op wat je dwars zit en stel de indringende vraag “Wat als… hetgeen je tot nu toe geloofde, nu eens niet waar blijkt te zijn, wat maakt dat dan mogelijk?”. Wat als? Is er dan plotseling veel meer mogelijk omdat je de handrem losgelaten hebt?
Herprogrammeren
Beperkende overtuigingen zijn neurologische programma’s. Hoe kunnen we die programma’s aanpassen? Zoals hierboven aangegeven met zelfreflectie, vragen stellen aan jezelf. Maar ook met NLP, oftewel Neuro Linguistic Programming. Dit zijn psychologische oefeningen waarmee je virtuele aanknopingspunten gebruikt om je manier van denken te veranderen. Het wordt gebruikt voor het aanleren van manieren van denken, het afbouwen van fobieën en neuroses. Het is voor veel therapeuten een aanvulling op traditionele therapie en een zeer effectief hulpmiddel om gedachtenpatronen om te buigen. Sommige oefeningen kan je zelf doen, maar de hulp van een NLP coach kan snelle en effectieve resultaten geven.
Succes hebben in het bereiken van je doelen – wat die ook zijn – vereist vaak het aanpassen van je beperkende overtuigingen. Daardoor kan je doen wat anderen nalaten: geloven in jezelf, doorzetten, leren van fouten en zowel flexibel als onstuitbaar zijn.
Prent jezelf dagelijks in:
- Ik ben genoeg zoals ik ben, imperfect maar met waarde en groeipotentieel!
- De verantwoordelijkheid voor alles in mijn leven (wat ik ‘laat’ gebeuren), ligt bij mij!
- Ik ben moedig en durf alles aan!
Leven met beperkingen of een andere koers?
‘Veilig’ je oude – beperkende – programma’s blijven volgen is onveilig in termen van ontwikkeling en zelfbeschikking. Zitten waar je zit is soms alleen veilig bij tikkertje spelen. Bevrijd jezelf van je beperkende voorwaarden en benut meer van je potentieel. Geloven in jezelf, je goede intenties en je kwaliteiten verder ontwikkelen, is de basis van vervulling vinden.
Wat is het ergste wat je kan overkomen als je bewust probeert om tegen je beperkende overtuigingen in te gaan? Je hebt tenminste 50% kans dat je verder komt dan met de handrem aangetrokken. Dat lijkt zeker de moeite waard om te proberen.
Vraag om hulp om op gang te komen en een vraagbaak te hebben voor het geval je vast dreigt te lopen. Mensen met ervaring willen je vaak maar al te graag helpen om de fouten te vermijden die ook zij in het begin maakten.
“Your beliefs become your thoughts,
Your thoughts become your words,
Your words become your actions,
Your actions become your habits,
Your habits become your values,
Your values become your destiny.”
Gandhi
Feedback!
a. Wat zijn jouw overtuigingen?
b. Heb je (vrijblijvende) interesse in een cursus om te veranderen?
Zoek jij een PG Gids/Begeleider? Vraag NU een gratis en vrijblijvende eerste inventarisatie aan voor begeleiding voor Persoonlijke Groei.
Ont-stressen... alsof je leven er van afhangt!
Het doel van deze cursus is niet om over benaderingen en technieken te lezen, maar om Gedragsverandering te bereiken.
Onze nieuwsbrief met Redactionele inspiratie, Groei Praktijk verhalen, handige Groei Hacks, Citaten toegelicht en nieuwe content.