De kop van dit artikel lijkt een tegenstrijdigheid te bevatten, want wat heeft ‘praktisch’ met de gevoelsmatigheid van spiritualiteit te maken? Toch wagen wij een poging.
Wat is spiritualiteit? Een formele definitie is: Een breed concept van de overtuiging dat er iets is voorbij het ik, wat groter is dan de realiteit die wij mensen waarnemen. Het probeert vragen te beantwoorden over de betekenis van het leven, hoe mensen met elkaar verbonden zijn, andere mysteries over het menselijk bestaan en overtuigingen over het universum.
We are not human beings having a spiritual experience, we are spiritual beings having a human experience.
Teilhard de Chardin
Met spiritualiteit heb je een visie op de wereld met de suggestie of overtuiging dat er meer is dan zintuiglijke ervaringen. Omdat het gevoelsmatig i.p.v. cognitief (verstandelijk) is, kan je spiritualiteit accepteren in je leven zonder het te begrijpen. Wetenschappers die leven en werken volgens “Zien is geloven”, kunnen toch spirituele overtuigingen en ervaringen hebben.
Er is een verschil tussen spiritualiteit en religie. Zelfs een atheïst – die het bestaan van God of goden ontkent – kan spirituele ervaringen hebben. Religie is een dogmatische vorm van spiritualiteit en de kerkelijke organisatie eromheen. Ongetwijfeld zijn er de nodige mensen die wel religieus zijn, maar weinig tot geen spirituele ervaringen in hun leven hebben. Spiritualiteit is universeel en kan zowel in als buiten religie voorkomen.
Spiritualiteit is niet te verwarren met Spiritisme, het geloof in geesten, geestverschijningen, contact met geesten, etc. Dit was met name heel populair tussen de wereldoorlogen van de vorige eeuw.
De behoefte aan spiritualiteit
De vraag is: “Heb je spiritualiteit nodig in je leven?” Sommige nuchtere – of afgestompte – mensen zullen dat ontkennen. Hun wereldbeeld is dat je geboren wordt, je leeft en werkt, je probeert uit de shit te blijven en uiteindelijk ga je dood. Meer is het niet en zoeken naar de betekenis van je bestaan heeft weinig zin. Anderen zien een onderliggende mythische structuur in ons bestaan waaruit ze kracht en richting kunnen putten.
Mensen met een spirituele overtuiging geloven in een breed uiteenlopend scala van verklaringen voor de zin en betekenis van hun leven. Dat sterkt ze meestal om positief en open tegenover anderen en uiteenlopende overtuigingen te staan. De vorm van spiritualiteit die ze nastreven bepaalt vaak de tolerantie waarmee ze anderen tegemoet treden.
Hebben mensen – en wellicht ook dieren – een ‘ziel’? Is dat een onstoffelijke drager of een essentie van je aardse wezen? Je visie op spiritualiteit bepaalt hoe je die laatste vraag beantwoordt. Het is jouw visie, jouw keuze en jouw verantwoordelijkheid welke plaats je het geeft.
Zoeken naar verdieping is ook een tegenhanger voor werk en de rollen/verplichtingen in je leven. Het is een behoefte om betekenis te vinden in de sleur van het leven.
Wie op zoek is naar inspiratie vindt die dicht bij huis en wie op zoek is naar echte spiritualiteit, gaat op zoek bij zichzelf.
Redenen om spiritualiteit te zoeken
- Betekenis en doelen vinden: Wat is het doel en de betekenis van je leven? Het kan antwoorden geven op filosofische vragen.
- Herstel van hoop en optimisme: Meer vertrouwen in het leven en steun bij moeilijke beslissingen omdat het de relativiteit van veel zaken aangeeft.
- Tegen stress, depressie en angsten: Iets dat groter is dan jezelf geeft houvast en kan een rustpunt in je leven zijn.
- Steun en gemeenschap vinden: Sociale samenhorigheid helpt, je voelt je veiliger wanneer je ergens bij hoort.
Spirituele ervaringen en woo-woo technieken
Spirituele ervaringen zijn sterk subjectief. Je kan ineens beseffen dat een spirituele ervaring of overtuiging je een enorme helderheid geeft. Een rustpunt of steunpunt in je leven dat al je andere ervaringen kleurt en waardoor veel dingen op hun plaats lijken te vallen.
Mythische modellen van de realiteit met ‘onstoffelijke’ niveaus, ervaringen uit vorige levens, etc., zijn pogingen om de realiteit te verklaren. Soms gaan deze ervan uit dat veel bestemmingen al voor je geboorte voor je besloten zijn door je onstoffelijke ik of andere krachten. Dat bepaalt hoe je leven er kan uitzien, zolang je daar maar aan toegeeft en wanneer je dat niet doet, dan blijft je spiritueel ontwricht. Als je in contact kan komen met de ‘intenties’ van je leven dan kan je gelukkig worden. De aanhangers van deze leer geven veel voordelen maar ‘bewijzen’ zijn er niet. Het kan helpen als een model om met je realiteit om te gaan, maar wanneer je ergens in gelooft dan kan je jezelf vertellen dat het werkt.
Maar wat als de intentie is dat je een harde les ‘verdient’ op basis van oude fouten uit vorige levens? Dan zit er niets anders op dan als de bijbelse Job alle ellende die je meemaakt te ervaren. Het is gezonder om te geloven dat niet alles gebeurt om een reden. Soms is het leven hard en moeilijk, maar je hebt de keuze om ervan te maken wat je kan.
Vaak wordt spiritualiteit vertaald naar uiterlijke kenmerken die ermee samen kunnen gaan maar die niet de ervaring op zich beschrijven. Voorbeelden zijn: meditatie, mantra’s, retraites, geestverruimende middelen (andere vormen van bewustzijn), kristallen, geesten, wicca, vibraties, Jedi-principes, de wet van aantrekking en mystieke modellen van de realiteit, etc. Deze woo-woo technieken zijn gebaseerd op een overtuiging die niet ‘wetenschappelijk’ of oorzakelijk bewezen kan worden. Je gelooft ergens in of niet. Het kan onderdeel zijn van rituelen die spirituele ervaringen kunnen opwekken. Deze benaderingen zijn op zich niet spiritueel, maar kunnen faciliterend werken.
No conceivable number of false mediums affects the probability of the existence of real mediums one way or the other. Comparatively, no conceivable number of forged bank-notes can disprove the existence of the Bank of England.
G K Chesterton,
Spiritualiteit bestaat niet uit je (langdurig) terugtrekken maar uit een heel bewuste manier van deelnemen. Je kan in de lotus-zit onder een boom plaatsnemen met een instelling van “Kom maar op met die spiritualiteit”, maar zo werkt het niet. Het is een ‘full-contact sport in slow-motion’. Rust, openheid, dankbaarheid, bewondering, acceptatie, verwondering, etc. Dit zijn allemaal positieve instellingen, gevoelens en emoties die je leven rijker maken. Je geeft jezelf aan de wereld in plaats van wat te eisen.
Persoonlijke ervaringen
Hoe kan je condities creëren voor spirituele ervaringen?
- Stel jezelf diepe vragen en reflecteer (lezen en schrijven) over lijden en de dood, de betekenis van je leven en doelen om menselijke waarde toe te voegen.
- Verdiep de verbinding met anderen door compassie en acceptatie. Luister om te begrijpen en mensen te valideren, niet om oplossingen aan te dragen.
- Denk na over gevoelens van bewondering en verwondering voor natuur, cultuur, schoonheid, onschuld, onbaatzuchtigheid, etc. Je ego opzij kunnen zetten in dienst van een hoger belang. Dit is meer dan nieuwsgierigheid.
- Voel je onderdeel van een groter geheel, fysiek van huis tot heelal of sociaal van buur tot wereldburger.
- Probeer geluk/voldoening te vinden voorbij (noodzakelijke) materiële bezittingen en andere externe beloningen.
- Denk erover na hoe je de wereld beter achter kan laten dan je hem aantrof of hoe je de maatschappij ziet ontwikkelen.
De dood, ultiem spiritueel
Je gevoel over en visie op de dood zijn belangrijke componenten – zo niet de belangrijkste – van je spiritualiteit. Uiteindelijk zijn wij al bij onze geboorte terminaal, maar wij zijn ons er nauwelijks van bewust door een druk leven. Zelfs het – soms plotselinge – afscheid van geliefde maakt ons maar tijdelijk bewust van onze eigen sterfelijkheid. Een ultieme spirituele ervaring is om op een waardige manier afscheid te nemen van anderen.
Een goede vriend van mij wilde niets over de dood weten. Hij zei dan: “Heh, gatver, hou er over op!!!”. Maar ontkennen helpt niet. Vooral de Stoïcijnse filosofie heeft een heel praktische visie op sterfelijkheid, en leert dat het besef ervan je kan aanzetten om nu – vandaag en morgen – een goed/beter mens te zijn. Gebruik het constructief.
Uiteindelijk zijn wij al bij onze geboorte terminaal.
Een komiek kreeg op zijn doodsbed de vraag of hij het niet moeilijk vond om te sterven. Zijn antwoord was: “Dying is easy because there’s nothing I can do about it… Comedy is hard!”. Kijk… “That’s the spirit”!
Onze sterfelijkheid zet ons aan om een nalatenschap achter te laten die meer is dan materieel. Welke levensinstelling en welke goede voorbeelden laat je na voor je geliefden, van familie en vrienden tot vreemden die je hartelijk tegemoet trad.
Maar ook het mysterie van de geboorte, wanneer een nieuw leven in de wereld komt, heeft diepe betekenis voor ons. Het is het begin van een nieuwe cyclus waarvan het verloop en het einde in de nevelen van de toekomst verborgen blijven.
Spirituele ervaring zoeken
De meest toegankelijke manier om spirituele ervaringen te hebben is – om in stilte – de natuur op je in te laten werken. Weg van onze kunstmatige en niet natuurlijke omgeving met harde vormen en kunstmatig licht. Maak eens bewust een zonsopgang mee, anders dan in je auto in de file. Observeer een bos, een plek aan het water, op een vlakte of in heuvels of bergen, wees je bewust van elk jaargetijde. Ervaar stilte en natuurlijke ritmes. Of zoek het juist in een kerk, een museum of een leeg stadion. In dat soort omgevingen spiritualiteit voelen gaat niet vanzelf, je moet er voor openstaan en jezelf in die omgevingen de bovenstaande vragen stellen.
In plaats van zweverige woo-woo raamwerken en rituelen, kan je met een “Wow!” van verwondering en bewondering open staan voor alles wat er is; de kosmos, van plantjes en diertjes tot onvoorstelbare structuren en energieën. Het wonder van de natuur in al zijn bizarre vormen, de eindeloze dynamiek van menselijke contacten en de onvoorwaardelijke liefde/aanhankelijkheid van dieren (zolang het voerbakje maar gevuld is… grrrr!).
Ask not what your country can do for you, but what you can do for your country.
John F. Kennedy, vervang ‘country’ door ‘our planet’ of ‘your fellow humans’.
Een spirituele ervaring maakt je vaak dankbaar dat je alles mag waarnemen en meemaken, dat het je niet overkomt maar dat het ook voor je gebeurt. En je probeert je eigen constructieve partijtje erin mee te blazen. Als je goede dingen bijdraagt, groot en klein, en je rol en plaats daarin accepteert, dan kan dat een spirituele ervaring en uiting zijn. De zorg voor elkaar en onze leefomgeving kan subjectief diep spiritueel zijn.
Allerlei ervaringen proberen te zien als onderdeel van je spirituele leven geeft je een enorme vrijheid. Je kan met een open hart creatief zijn en in een flow komen waar de grenzen van tijd en energie weg lijken te vallen.
Spiritualiteit is een full-contact sport in slow-motion.
Kom tot rust weg van de dagelijkse beslommeringen en voel je onderdeel van een groter geheel. Zoek een stil bankje tijdens een wandeling of fietstocht, ga zitten onder een boom, verzorg planten en dieren op een mindful manier, ondersteun anderen belangeloos om hun leven te verlichten, steun jongeren om betekenis en spirituele doelen te vinden, en nog eindeloos veel andere dingen.
Roeping of geroepen worden
Je uit je hogere intenties met kleine blijken van waardering, ondersteuning en erkenning. En soms wordt je geroepen om anderen te ‘redden’ of te begeleiden wanneer ze in zwaar weer verkeren. Soms ben je voorbereid op een dergelijke speciaal moment zoals bij stervensbegeleiding en soms is het een reflexactie op een onverwachte gebeurtenis wanneer je iemand kan beschermen voor potentieel onheil. Op die momenten word je getest. Je instelling, je bereidheid, je intenties worden beproefd. Het uiteindelijke resultaat is niet altijd beheersbaar, maar je hebt de keuze om iets of niets te doen.
To touch the soul of another human being is to walk on holy ground.
Stephen R. Covey
Zulke momenten kunnen diep spiritueel zijn, ook bij latere reflectie, omdat het de betekenis van je leven extra duidelijk maakt. Het bepaalt meestal niet alles in je leven maar het zijn unieke momenten die je voor de rest van je leven bij je draagt. Het overkomt je niet alleen, maar het lijkt voor je te gebeuren om je lessen te leren.
Zonder spiritualiteit
Met of zonder spiritualiteit kan je verantwoordelijkheid nemen voor wat er gebeurt in je leven. Je kan keuzes maken en leven naar de waarden die voor jou belangrijk zijn. Je kan op elk moment besluiten dat je een beter mens wilt zijn voor jezelf en je naasten. Die laatste twee doelen geven je ook vastigheid in je leven.
Degenen die spiritualiteit ontkennen, nemen doorgaans niet de moeite om na te denken over de zin van het bestaan. Afgezien van in een dronken bui waarin alles plotseling helder lijkt… Wat groter is dan henzelf is bedreigend. Opkomen voor je eigen belangen en je geliefden is het enige wat ze bereid zijn te doen.
Het is een keuze of je iets anders wil of kan zien dan hetgeen tastbaar en meetbaar is. De rust die spirituele ervaringen geeft is niet te vergelijken met materiële tegemoetkomingen. Zie je alleen je eigenbelang en niet dat van je naasten, dan leef je in spirituele armoede.
Wat wil je nalaten? Je bezittingen kan je niet meenemen. Daar mogen erfgenamen om vechten, wat helaas vaak gebeurt, vooral als het om veel geld gaat. Je echte nalatenschap bestaat uit de gevoelens die je bij anderen hebt achtergelaten. Mensen vergeten vaak wat je tegen ze hebt gezegd, maar ze vergeten zelden welke gevoelens je bij hen opriep.
Conclusie?
Niemand zegt op zijn sterfbed: “Had ik maar harder gewerkt en meer geld verdiend”. De spijt is meestal dat ze te weinig tijd aan anderen hebben besteed en kansen hebben gemist om te genieten van schoonheid en het nastreven van hogere doelen.
Pak je kans om zo vaak mogelijk spiritualiteit te ervaren en te delen met anderen. Met een open hart gaat het vanzelf.
Spiritualiteit is vaak het pad naar transcendentie, je eigen belangen kunnen ontstijgen en je vrijgevig voor anderen kunnen inzetten. Dat is de ultieme persoonlijke groei. Cynici stellen dat je door belangeloosheid een goed gevoel krijgt en dat je het daarom doet. Wellicht, maar dat doet niets af aan het positieve effect op jezelf en je omgeving.
