Nabuurschap is goed sociaal contact

Sociale contacten zijn voor ons mensen belangrijk, omdat het ons succes als soort heeft bepaald. Het vermogen om samen te werken aan gemeenschappelijke doelen, ondanks frequente onenigheden, is uniek voor een intelligente soort. Alleen de bonobo’s doen het nog beter, maar die gebruiken nog meer seks voor sociaal contact dan mensen (moeilijk voor te stellen maar echt waar). Naar zo intiem hoeven wij niet te zijn voor goed nabuurschap.

Darwin’s observaties over de ‘survival of the fittest’ is verkeerd begrepen als een onderlinge competitie. Homo sapiens is juist succesvol door ‘survival of the friendliest’. De mensen die uitgaan van puur eigenbelang zitten in een hutje op de hei (best leuk voor een paar weken tijdens de vakantie) en niet in een prettige woonwijk. Vriendelijk omgaan met je buren en behulpzaam zijn waar dat kan, is de smeerolie van onze samenleving. Zonder dat vlogen er steeds bloempotten en bakstenen over de schuttingen in de drang van mensen om hun eigen vestingen te verdedigen. Toch!?

En kan het nog Nederlandser dan het spreekwoord “Beter een goede buur dan een verre vriend”?

Goede buurt-relaties is nabuurschap

Een ‘buur’ is een persoon of gezin in een woning naast of dichtbij. In veel flatgebouwen kent men elkaar nauwelijks. Soms wel van gezicht en blijft het bij een korte groet. Met een enkeling maak je wel eens een praatje. Maar buren als vrienden komt kennelijk alleen voor in de bekende Australische serie ‘Neighbours’ (een beetje klef… sorry fans!).

Bij eengezinswoningen kennen de meeste mensen hun buren iets beter. Soms door een actieve kennismaking tijdens of na de verhuizing (even voorstellen), soms door een gesprekje ‘over de heg’ of van balkon tot balkon (ongekend populair in Corona tijden). Of de nieuwe buur komt even wat vragen stellen over de erfscheiding. Privacy is belangrijk ongeacht of de buren aardig zijn of niet. De meesten nieuwe buren willen zo snel mogelijk een nieuwe hoge schutting of een rij struiken (zeg “Nee, liever niet” tegen bomen, want die worden groot en zorgen voor blad en afgewaaide takken).

Intermezzo

Een observatie tussendoor, wij spreken altijd over ‘eengezinswoningen’, maar waar zijn de meergezinswoningen gebleven. Hebben die ooit als zodanig bestaan? Of werden vroeger de volwassen kinderen in aangebouwde delen (van de boerderij) ondergebracht (een eigen schuurtje/hangplek voor nukkige pubers)? Een eigen stek weg van de ouders trekt de meesten aan, al was het alleen maar om de spreekwoordelijke schoonmoeders te ontlopen. In het zuiden van Europa was het tot voor kort nog gebruikelijk dat meerdere generaties bij elkaar of op loopafstand woonden. Meer dan (?) een eeuw geleden was dat mogelijk ook in onze contreien aan de orde. Maar dat gebruik is uitgestorven door industrialisatie (verhuizen naar de streek waar je werk kon vinden) en individualisatie (het ‘ik’ dat belangrijker werd… met alle egoproblemen die erbij horen).

Fundamenteler is de vraag of wij nog wel tijd hebben (willen maken) voor contact met de buren. Wat uiteraard een rol speelt zijn de verschillen in leeftijd, beroep, wel of geen kinderen en/of huisdieren, gedeelte faciliteiten (trapveldjes, parkje, etc.) rond de woningen en gemeenschappelijke belangen (parkeergelegenheid, etc.). Er zijn natuurlijk voorbeelden van buurtjes die dikke vrienden worden (en niet alleen in Australië) maar het zijn helaas uitzonderingen. Je kiest je woonomgeving op basis van de ligging, prijs en faciliteiten, en zelden vanwege de leuke buren. Waarom wordt daar bij de verkoop van woningen niet op gewezen? Mogelijk omdat die leuke buren er ook maar tijdelijk wonen en vervangen kunnen worden door afstandelijke horken.

Soorten buren

De meeste mensen kennen de buren (in de straat of op de galerij) soms van ontmoetingen bij het uitlaten van de hond, hoewel het ook daarbij soms bij een korte groet blijft. Grappig genoeg wist ik zelf vaker de namen van de honden dan van de eigenaren (woef!). Degenen die buiten de deur werken komen elkaar jaren achter elkaar niet of nauwelijks tegen. Dan blijven het vreemden voor elkaar.
Iemand die 2 of 3 deuren verder woont is meestal een ‘vreemde’, om over de bewoners van andere etages, of meer dan een paar huizen weg maar te zwijgen.

Met de pandemie wordt plotseling veel thuis gewerkt. Dan ken je de buren wellicht iets beter als ze zich toch even buiten wagen voor een wandeling, al dan niet met huisdier of een aangelijnde huisgenoot. Maar de contacten zijn er doorgaans niet echt nauwer door, want je moet per slot van rekening afstand houden. Bovendien kom je mensen die boodschappen doen vaak ‘gesluierd’ tegen, wat het contact ook al niet bevordert. Nog even daargelaten dat veel mensen moeilijk verstaanbaar zijn door hun mondkapje (mompel-de-mompel… “fro huufvrom, ok efff waffelen?”… Ehhh, “Fra!”… of zoiets). Je moet maar hopen dat het niet leidt tot te veel misverstanden of vreemde blikken. Zodra de muilkorven weer af mogen, kunnen wij weer bijpraten.

Ook bij de mensen met wie je af en toe een praatje maakt, blijft het contact vaak oppervlakkig. Het weer en andere klachten zijn dan veilige onderwerpen. Je vraagt nu eenmaal niet zo snel aan een vreemde ‘hoe denk jij waar het naartoe moet met de wereld?’. Dat laatste las ik ooit onder een cartoon van iemand bij een informatiebalie, een opvallende en bizarre herinnering dat wij nauwelijks meer ergens terecht kunnen met onze onzekerheden. Maar ik dwaal af… dat heb je nu eenmaal als je ongestructureerd met de buren staat te kleppen.

In de contacten met buren is het beroep of de plaats waar de ander werkt niet of nauwelijks bekend. Soms krijg je als beroep een reeks jargonwoorden waar je toch geen kant mee op kan (ook functie inflatie, bullshit jobs en zo). Ook hobby’s en sport zijn zelden een verbindende factor, tenzij je iemand met specifieke sportartikelen of -kleding voorbij ziet schuifelen. “Zo buurman, ga je weer kleiduiven schieten of heb je ruzie met je baas?” Soms weet men eerder via Facebook of een buur dezelfde hobby heeft, maar zelfs dan is er niet vanzelfsprekend contact.

Contacten tussen huurders zijn in sommige buurten minder intensief dan tussen eigenaren omdat de eersten wat minder binding hebben met de woonomgeving. Uiteraard zijn er (gelukkig) uitzonderingen maar deze bevestigen niet de regel.

Hoe contact leggen met buren?

Soms lijkt geen van de partijen het initiatief te willen nemen, of niet de eerste te willen zijn, om niet opdringerig over te komen. Maar vriendelijke en oprecht geïnteresseerd contact leggen is niet zo moeilijk. Interesse tonen in andere mensen werkt beter met vragen, dan wachten op een gelegenheid om je eigen verhaal te doen. Goed nabuurschap kan klein beginnen.

• Stel je voor tijdens of na de verhuizing. Je kan daarbij alvast excuus maken voor de mogelijke overlast van de verhuizing en de verbouwing die er niet zelden aan vooraf gaat. Zelfs voor het boren van gaten voor kasten en schilderijen is meer begrip, als er kort contact over is geweest. In flatgebouwen kan het helpen om een briefje in de bus te doen van de buren (horizontaal en verticaal) omdat je vaak niet iedereen thuis treft en het veel tijd vergt om 4 tot 8 adressen te bezoeken. Een briefje in de hal kan ook helpen.
• Gebruik de landelijke burendag om contacten te leggen of organiseer iets tussendoor zoals een straatfeestje of flatparty. Zelfs met afstand tijdens de pandemie is wel wat te regelen. Ook een frequenter borrel/koffie-uurtje kan helpen om contact te leggen en informatie uit te wisselen.
• Via websites als NextDoor.nl en lokale initiatieven kan je nagaan welke lokale activiteiten er zijn om met buren in contact te komen, of om iets te initiëren.
• Verzin zelf een gelegenheid voor een contactmoment of kennismaking (“nieuwe auto buurvrouw?”… “Nee hoor, pas gewassen…”).

Wat als afstandelijkheid ‘normaal’ wordt?

Als wij steeds meer in onszelf opgaan, continu onze neus op de smartphone gericht houden en swipend door het leven gaan? Wat blijft er dan over van nabuurschap? Zijn contacten belangrijk voor het gevoel van gemeenschap, of alleen handig om een buur te hebben die tijdens de vakantie de planten water geeft?

Natuurlijk hebben wij liever goede buren of in ieder geval een redelijk ontspannen contact met onze buren. De beste manier om dat te bereiken is om eerst zelf een goede buur te zijn. Het zit hem soms in de meest kleine en simpele zaken. Je raapt een omgevallen fiets van een buur op, of neemt de vuilcontainer mee als je je eigen bak ophaalt. Of je hebt plantjes of bolletjes over of een struikje dat je kwijt wilt. Vraag de buren of ze er wat aan hebben. Pakjes aannemen voor buren is al de normaalste zaak en ook een kwestie van vertrouwen.
En van het één komt het ander. Je hoeft daarna niet direct bij elkaar op de koffie, maar het feit dat je niet te beroerd bent voor een ander een hand uit te steken, helpt in het gevoel van nabuurschap.

Buurtgroepen op social media (zie o.a. Buurtapp.nl kunnen de afstand wat lenigen. Maar vaak blijven sommige namen vreemd of weet je alleen het telefoonnummer maar niet het huisnummer van een buur die vijf deuren verderop woont.

Vrouwen zijn vaak meer sociaal ontwikkeld en hebben meer motivatie om contacten met buren te onderhouden. Maar er zijn ook genoeg gezellige buurmannen, zoek ze eens op.

Ter overweging nog een slotgedachte. Durven wij als mens elkaar nog wel aandacht te geven of wordt dat ook al als een ‘inbreuk op de privacy’ gezien? Bespreek het eens met je vrienden of… je buren!