Deel 4 in de serie Waardevolle deugden voor 2021.
Matigheid is alles vermijden waar ‘te’ voor staat. Alleen kan je nooit te wijs of te gezond zijn. Hoewel te deugdelijk ook potentiële gevaren heeft:
- Te slim (willen) zijn en daardoor arrogant overkomen
- Steeds met jezelf bezig zijn en daardoor het verhaal en de belangen van anderen niet zien
- Onbuigzame rechtvaardig leidt tot zwart-wit denken en handelen
- Te moedig is overmoedig (zonder tempering door wijsheid)
- Seks is fijn, maar teveel seks doet pijn (tederheid is zelden te veel)
- en zelfs te matig door verkeerde zuinigheid, waardoor je niet kan genieten van het leven en van anderen.
Matigheid is soberheid en bescheidenheid, maar ook beleefd, eenvoud, ingetogen en terughoudend. Geen van deze zaken is absoluut, maar relatief in verschillende context.
Matigheid en bescheidenheid zijn allereerst zaken van zelfbeheersing. Niet toegeven aan overdaad, denken op de lange termijn en niet kiezen voor status wanneer je prestatie voor zichzelf spreekt. Dat geldt voor opscheppen op je bord en opscheppen over je daden. Het is ook het vermogen om onmiddellijke beloning (instant gratification) uit te stellen, omdat het resultaat op de lange termijn beter is.
Bescheidenheid is ook menselijkheid en hulpvaardigheid. Bescheiden mensen zijn nooit te goed om iemand een dienst te bewijzen, niet omdat het moet, maar omdat ze het willen.
Quote: Aristoteles “Doing nothing in excess. Doing the right thing in the right amount in the right way. We are what we repeatedly do. Therefore excellence is not an act, but a habit.”
Benjamin Franklin had als een van zijn 13 deugden om verschillende activiteiten niet ‘tot onmatigheid’ te doen. Overdrijven is niet zo moeilijk, zelfbeheersing wel. Maak van matigheid en de andere deugden een gewoonte en wees daardoor een beter mens.
Perfectionisme en beperkingen
Perfectionisme is onmatig goed willen zijn. Het gezegde is “Gedaan is goed genoeg”. Je kan altijd nog verbeteren, maar eindeloos blijven schaven aan je prestatie leidt ertoe dat het niet op tijd af komt, als het ooit afkomt. Deze serie artikelen waren een persoonlijke herinnering aan dat advies en de reacties zullen leren of het ter harte is genomen!
Je moet ook je eigen maat weten. Leven met je beperkingen en die niet willen overtreden is ook een uiting van matigheid. Het is het beheersen van je verlangens en ze realistisch zien. Je kan van alles willen hebben of bereiken, maar er zijn grenzen in kracht, energie, tijd. Beperk je tot wat realistisch mogelijk is. Droom van mooie zaken en werk er geduldig aan, maar probeer geen ijzer met handen te breken.
Zelfbeheersing is ook een deugd maar in feite een verzet tegen verleidingen. Met matigheid leef je volgens je eigen normen en is de lokroep van verleidingen te beperkt om je over te halen.
Stoïcijnse matigheid
Matigheid in het Stoïcisme betekent het vermijden van uitersten. Kwantiteit nastreven gaat vaak ten koste van kwaliteit. Meer is niet altijd beter. Meer produceren met meer afvalstoffen is niet duurzaam. Minder produceren met een hogere kwaliteit en met circulaire goederenstromen is wel duurzaam en blijkt in de praktijk niet zelden kosten te besparen op de langere termijn. In die zin is matigheid ook het uitstellen van een beloning i.p.v. direct te willen scoren. Zie ook ‘eerlijk duurt het langst’.
Het vermijden van uitersten is altijd een spectrum en geen zwart-wit situatie:
- Van teveel en te rijk eten wordt je vadsig en moet je aan de pillen tegen de indigestie; overdaad schaadt, met name als het verdovende of verslavende middelen of activiteiten betreft
- Te lang werken heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van je werk, doe wat belangrijk is i.p.v. veel te doen; let ook op de 20-80% regel van Pareto (20% van je inspanning is meestal goed voor 80% van het resultaat)
- Niet alleen werken, maar ook ontspannen om concentratie en kwaliteit weer op te krikken; zeg Nee tegen meerdere vergaderingen achter elkaar (een kwartier of een half uur ertussen om te verwerken en voor te bereiden), niet iedereen hoeft bij elke vergadering te zijn en zoek naar manieren om contacten efficiënter af te handelen, focus op het doel van een vergadering i.p.v. het vergaderen, omdat ‘het moet
- Plezier maken is fijn en met name samen met anderen (niet avonden en nachten solo gamen), maar het is voor de ontspanning en niet als doel van je leven (dat laatste is betekenis en vervulling vinden).
- Geniet van de simpele dingen in het leven. Luxe mag op zijn tijd, maar wie het kleine niet eert, is het grote niet weert.
Uitersten in matigheid
Matigheid is een ‘zijden draad’, een evenwicht tussen te slap en te strak gespannen:
- Ambitie: Doelloos tot Onverzadigbaar
- Empathie: Koud tot afhankelijk (beter duurzame Compassie dan de pijn van anderen voelen)
- Aanpassingsvermogen: Onvast tot Rigide
- Discipline: Doelloos tot Gewoontedier
- Riskeren: Timide tot Overmoed
- Stemming: Passief tot Chaotisch
- Uithoudingsvermogen: Inhouden tot Overdrijven
- Zelfredzaamheid: Afhankelijk tot Opdringerig
- Zelfvertrouwen: Onzeker tot Arrogant
De huidige competitieve instelling is vaak “Work hard, Play hard”. Oftewel, werk als een bezetene en leef je vervolgens helemaal uit om te ontspannen. Wat je krijgt zijn ‘thrill seekers’ die van het ene naar het andere uiterste gaan, van risico nemen in zakelijke transacties onder het motto ‘winner takes all’ naar skydiving als ‘you only live once’. Het is wellicht beter om na intense focus op je werk echt te ontspannen samen met je gezin. Dan blijf je beter in balans dan ‘alles’ te willen. Of constante kwaliteit te leveren op een manier die duurzaam is i.p.v. hollen of stilstaan. Kwaliteit is een kwestie van gewoonte.
De competitieve instelling gaat uit van schaarste: “Ik moet winnen van jou, want als jij wint, blijft er voor mij niets (of te weinig) meer over”. De realiteit is dat de taart meestal groot genoeg is om met anderen te delen. Er is geen schaarste maar eerder overvloed. Althans, als je met enige fantasie kansen ziet.
Samenwerken met anderen – en die ook hun deel gunnen – levert een resultaat op, waarbij meerdere betrokkenen kunnen winnen. Stephen Covey spreekt altijd van Win-Win of No Deal. Liever geen ‘lege’ overwinning, als er een kans is om meerdere partijen mee te laten delen in het resultaat of de winst. En als de maatschappij er ook nog voordeel van heeft dan krijg je Win-Win-Win. Dat motiveert dan vervolgens, om die samenwerking later weer te zoeken. Een unieke combinatie aan bijdragen maakt iedereen sterker. Teams winnen het vrijwel altijd van solisten en genieten veel meer van hun gedeelde prestaties.
Matigheid in 2021
Wij leven in tijden van relatieve vrede en welvaart, al geeft het nieuws vaak een vertekend beeld. Het is makkelijk om je te buiten te gaan aan de geneugten van het leven. Van comazuipen uit verveling tot urenlang Facebooken, van bingewatchen op Netflix tot je volstoppen met junkfood, van passief vermaak tot hedonistische consumptie.
Je kan dankbaarheid tonen dat je deze tijden van stabiliteit en rijkdom mag meemaken door met mate te genieten en anderen daarin te laten delen. Teveel van het goede is niet goed voor de mens. Calvinistische soberheid ligt in ons verleden, maar duurzame matigheid is beter. Genieten mag, maar met mate.
- Kies voor kwaliteit tijdens je werk, alleen letten op kwantiteit maakt je gretig en inhalig
- Vraag jezelf regelmatig af, van welke keuzes je een beter mens wordt
- Gun anderen ook hun deel van de taart, eis niet alles voor jezelf op
- Gedeelde mooie ervaringen met anderen zijn blijvende herinneringen, mooie cadeau’s zijn meestal vergankelijk (zelfs diamanten!)
- Werk en ontspan, beide met mate! Geniet van je werk en werk aan je ontspanning.
Geef vooral je energie in 2021 aan zaken die passen bij je waarden en waarde leveren aan anderen.
