Kunstmatige intelligentie: kansen voor groeiers?

Home » Redactioneel » Kunstmatige intelligentie: kansen voor groeiers?
Leestijd: 7 minuten

Kunnen Groeiers profiteren van Kunstmatige Intelligentie? Als generalisten met een open mindset lijken ze een goede kans te maken. Wat zijn zinvolle ingangen vanuit Persoonlijke Groei?

Specialisatie

Mentaal gezond - kunstmatige intelligentie

Het gezegde is dat een specialist iemand is die ‘alles weet van niets’. Oftewel, diepe kennis van een zeer specifiek domein (kennis- of werkgebied). Voorbeelden zijn geschiedkundigen die alles weten over een obscure oorlog van honderden jaren geleden door de fascinatie die ze daarvoor hebben ontwikkeld.

Sommige extreme specialisten kunnen maar met een paar mensen op de wereld op hun niveau over hun specialisatie praten. De afbakening van hun werkgebied heeft tot gevolg dat ze zich vaak nauwelijks bewust zijn van de wereld daarbuiten.

Tijdens de Renaissance waren er nog wetenschappers die een aanzienlijke bijdrage over meerdere domeinen konden leven zoals Leonardo da Vinci. Met de explosie aan menselijke kennis is dat in de 21e eeuw vrijwel onmogelijk. Maar AI geeft mogelijkheden om onze kennisbanken optimaler te ontsluiten.

Vergelijkbaar met specialisten kan je kunstmatige intelligentie goed toepassen voor een beperkt werkgebied. Let even niet op ChatGPT, die lijkt een heel breed gebied af te bakenen maar ‘denkt’ op basis van bekende informatie (door o.a. teksten of zoekresultaten samen te vatten). Het systeem gaat een dialoog aan waardoor je op de resultaten van hetgeen je zoekt kan inzoomen, maar uiteindelijk heeft het als ‘intelligentie’ zijn beperkingen. Het is een zeer welkome en krachtige functie maar een aantal andere meer gespecialiseerde AI’s leveren resultaten op die inhoudelijk spectaculairder zijn.

Hoe beperkter het domein van een menselijke werker, des te groter is de kans dat een AI (Artificial Intelligence) hen overvleugelt. De reden is dat een AI veel sneller door grote hoeveelheden gegevens heen kan ploegen en erover rapporteren. Voorbeelden zijn bv. juridische gegevens over wetgeving en jurisprudentie.

Generalist als tegenpool

Een generalist heeft inzichten in de structuur en de relaties binnen meerdere domeinen of een brede kennis van een enkel (groot) domein. Niet zelden ontstaat daardoor kruisbestuiving tussen de onderdelen van hun veelzijdige kennis. Door hun – vaak unieke – combinatie van inzicht en toegang tot relevante gegevens kunnen ze vooralsnog moeilijk door AI’s vervangen worden. Wel kan je ervan uitgaan dat voor onderdelen van hun werk steeds meer AI-gereedschap beschikbaar komt waardoor ze sneller en beter verbanden tussen verschillende disciplines kunnen leggen.

Maar dat laatste wordt niet alleen door AI ondersteund. Bedrijven met legers specialisten lopen soms tegen een muur op doordat ze niet outside the box kunnen denken. Het kan dan helpen door generalisten of buitenstaanders in te schakelen om doorbraken te bereiken. Het bedrijf Innocentive (nu Wazoku Crowd) accepteert problemen die specialisten onoplosbaar achten en geeft die ter overweging aan generalisten en creatievelingen uit andere domeinen. Die vinden niet zelden een oplossing waar de specialisten niet aan hadden gedacht, en via de ‘problemencentrale’ verdienen ze er interessante prijzen mee.
En er zijn meer van dit soort initiatieven, vreemd genoeg zijn sommigen wel gespecialiseerd voor een (sub)domein.

Er zijn meer voorbeelden van het voordeel van een bredere oriëntatie. Een historicus die moderne politiek en met name geopolitiek bestudeert is werkzaam in een veel breder en dynamischer werkgebied dan zijn collega, die gespecialiseerd is in oude oorlogen. Een organisatiepsycholoog werkt met een breder scala aan menselijke eigenaardigheden en potentieel dan bv. een klinisch werkende collega die hoofdzakelijk bezig is met gespecialiseerde pathologie van individuen.

Disruptie door kunstmatige intelligentie

Mensen werken zelden optimaal samen. Kennis delen lijkt voor de meesten gevaarlijk omdat je kennis juist onderscheidend is. Het ego van individuen speelt ook een aanzienlijke rol.

AI’s hebben geen ego en (nog) geen zelfbewustzijn. Ze werken snel en voegen waarde toe binnen het (sub)domein waarvoor ze worden ingezet. AI’s werken nog niet vaak samen, al zal dat binnen afzienbare tijd ongetwijfeld opgang maken. Dan kunnen ze aan elkaar advies vragen of er vergelijkbare structuren zijn binnen hun respectieve domeinen. Wanneer dat gebeurt is er serieuze concurrentie voor menselijke creativiteit die onverwachte verbindingen ziet via ons sterk associatieve geheugen.

Gerelateerde inhoud  Terugblik op Persoonlijke Groei in 2023

Maar het is nog geen menselijke creativiteit en intelligentie. Onderzoekers geven soms aan dat ze er ‘bijna zijn’ met ‘wereld veranderende’ technologie. Wat men in het enthousiasme vergeet is dat de resterende 20% van het potentieel niet zelden 80% van de totale inspanning vergt. De AI revolutie is nog maar net begonnen, maar de uiteindelijke droom – of nachtmerrie – zal nog enige tijd op zich laten wachten. Het nieuwe gereedschap maakt veel mogelijk en overtreft de menselijke intelligentie in snelheid en verwerking van enorme hoeveelheden gegevens. Het is aan de maatschappij welke rol wij voor onszelf opeisen en welke functies – met de nodige bewaking – wij beter aan AI’s over kunnen laten.

Paradigma’s

Verstoring van vertrouwde patronen inclusief carrières, treedt op wanneer een ander paradigma opgang maakt. Al sinds het begin van de industriële revolutie maken Luddites zich zorgen over de opkomst van fabrieksrobots en wijzen elke vorm van vooruitgang af. Eeuwen later zijn die robots er volop en ze kunnen sneller en langduriger onderdelen aan elkaar lassen of op elkaar stapelen. Ze hebben geen rookpauzes nodig en doen het zonder vakantie, afgezien van doorsmeren en olie verversen. De menselijke werkers die vervangen worden door robots kregen andere taken en zijn voor sommige taken zo schaars geworden dat ze moeilijk te vinden zijn.

Ook bij kenniswerkers zal een disruptie plaatsvinden door AI. Dat kan hard aankomen voor gespecialiseerde werkers. Des te beperkter en formeler het werkgebied, des te makkelijker kan een AI het (deels) overnemen.

Voor werk waar inzicht en menselijk inschattingsvermogen nodig is, ligt de zaak iets gunstiger. In sommige gevallen is assistentie van AI zinvol. Een recent voorbeeld is een callcenter voor technische problemen waar de inwerktijd aanzienlijk is om het juiste niveau te bereiken. Met ondersteuning van AI kunnen nieuwe mensen sneller ingewerkt worden. Daarnaast krijgen ervaren medewerkers meer toegang tot de grote hoeveelheid informatie en voorbeelden. Daar zit duidelijk winst in, zowel in de kwaliteit van de ondersteuning als de tijd om bellers te helpen.

Zijn Groeiers per definitie Generalisten?

Groeiers kunnen alle kanten op

Een eigenschap die vrijwel alle groeiers hebben of ontwikkelen is een bijna onverzadigbare nieuwsgierigheid. Slechts een enkeling ontwikkelt zich door een passie voor een onderwerp tot een pure specialist. De meesten ontwikkelen interesses die meerdere domeinen bestrijken. Een voorbeeld is dat een interesse in psychologie ingangen of uitstapjes geeft naar filosofie, en omgekeerd. Medische kennis en interesse in fysiologie kan een snijvlak met psychologie hebben. En de dynamiek van menselijke interactie is een onuitputtelijke bron.

Persoonlijke Groei betreft zoveel aspecten van de menselijke natuur, cultuur en samenleving, dat je interesse vaak onderdelen van een redelijk aantal domeinen bestrijkt. En daarmee ben je een generalist. En die laatste zijn in een goede positie om intelligente vragen te stellen aan een AI. En met de antwoorden kunnen ze anderen helpen om zingeving in hun leven te vinden. Een prachtige en inspirerende gedachte!

Kortom, AI lijkt kansen te scheppen voor groeiers. Het is aan elk van ons om die kansen te benutten. Met de open geest die groeiers doorgaans eigen is, ligt het voor de hand dat velen die kansen aangrijpen. Dat kan een volgende disruptiegolf veroorzaken.

En als AI uiteindelijk alles overneemt?

Vooralsnog blijven AI-programma’s effectieve digitale slaven die minder rigide voorgeprogrammeerd zijn dan de meeste door mensen ontwikkelde algoritmes.
Er wordt door deskundigen en denkers gewaarschuwd voor ongebreidelde groei (en wildgroei) in kunstmatige intelligentie. Dat is terecht want een ‘geweten’ en ‘moreel besef’ zal moeilijk in te programmeren zijn. Asimov’s robotwetten zijn in theorie interessant maar er lijkt een AI voor nodig om ze structureel toe te passen. En wie bewaakt die poortwachter dan? Dat is de zorg van techneuten tot filosofen.

Aan de andere kant hebben wij mensen van te veel aspecten van onze maatschappij een potje gemaakt. Enige begeleiding van AI om ons uit de prut te helpen lijkt een zegening.

Gerelateerde inhoud  De school van het leven

Is er een gevaar dat AI de mensheid bedreigd? De ontwikkelingen gaan heel snel maar een bedreiging in de zin van Skynet uit de Terminator films lijkt klein. Althans, een bedreiging door zelfstandige AI’s. De kans op misbruik door criminelen en onscrupuleuze politici kan eerder een probleem worden.

Technologie is een tweesnijdend zwaard. Het is als een hamer waarmee je huizen kan bouwen of elkaar de hersens in kan slaan. Het maakt de hamer niet uit waar hij voor wordt gebruikt. Als maatschappij dienen wij alert te zijn op het misbruiken van de kracht van technologie of effecten waardoor geïsoleerde groepen buiten de boot vallen. Dat vereist oplettendheid, letten op geloofwaardige klokkenluiders, controle en waarborgen.
Het zou zonde zijn als wij het AI-kind weggooien met het badwater van ongewenste neveneffecten.

Gouden tijden door kunstmatige intelligentie?

Gouden tijdens door kunstmatige intelligentie

En als de laatste menselijke werker vervangen wordt door AI? Dan breken wellicht gouden tijden aan voor de mensheid. We krijgen meer welvaart en meer tijd om die dingen te doen die ons werkelijk interesseren. Nu doen de meesten werk waar ze niet al te veel afkeer van hebben en met minimale betrokkenheid met als doel om in onze levensbehoeftes te kunnen voorzien. Daardoor lijkt het dat wij leven om te werken.

Zonder de financiële druk om te werken – althans voor de basis levensbehoefte – hebben we geen eindeloze vakantie, maar een leven met meer vrijheid om te kiezen wat voor ons waarde heeft. Slechts een enkeling wil ‘niets’ doen, maar dat soort mensen hebben we nu ook al. Wij hebben meer tijd voor elkaar en dat lijken wij nodig te hebben aangezien de 4-daagse werkweek ook al onder druk staat. De basisbehoeften kunnen ‘vrijwel gratis’ zijn door de toegenomen welvaart. Dus waarom zou je sappelen voor een paar euro’s meer wanneer je werk kan doen dat je werkelijk interesseert en wat je zinvol vindt?

Althans, dat is de utopie van een wereld waar digitale slaven ons weinig inspirerende werk grotendeels uit handen nemen. Daardoor kunnen wij mensen ons wijden aan die zaken die ons menselijk maken, zingeving en nieuwsgierigheid.

Zijn mensen nog nodig?

Nodig zijn geeft je bestaan betekenis, maar je vindt pas vervulling wanneer je het werk met plezier doet en de resultaten als zinvol ziet. Op het moment vallen helaas grote groepen door een gebrek aan begeleiding tussen het wal en het schip. Ze zijn voor de industrie geen potentiële werknemers meer en het ontbreekt ze aan de infrastructuur om zelf hun potentieel tot ontwikkeling te brengen. Daardoor dreigen ze voor de maatschappij ‘irrelevant’ te worden. We weten niet meer wat wij met ze aanmoeten en dat weten ze zelf ook niet. Het is de uitzichtloosheid van veel achterstandswijken.

Laten we hopen dat de echte digitale revolutie meer positieve ontwikkelingen brengt. Dat ligt niet zozeer aan de digitale slaven maar meer aan de politieke wil en het inzicht dat er voor veel meer mensen mogelijkheden voor zingeving en vervulling geschapen moeten worden.

Feedback

Bijval voor het bovenstaande is altijd leuk. Maar tegendraads tegengas en alternatieve ingangen zijn nog meer welkom. Alleen replieken gegenereerd door een AI kan je beter voor je houden. Die worden door onze eigen AI resoluut naar de bitbucket verwezen.

PS: Een deel van de bovenstaande is gebaseerd op relevante hoofdstukken uit 21 lessen voor de 21e eeuw van Yuval Harari. Indrukwekkende en deels ook beangstigende wereldbeschouwing van een generalistische historicus. Een aanrader, maar ook niet zonder kritiek. In ieder geval is het een moedige poging – met veel persoonlijke stellingnames – om zin te maken van een snel veranderende wereld.

Nog even het volgende…

Zoek jij een PG Gids/Begeleider? Vraag NU een gratis en vrijblijvende eerste inventarisatie aan voor begeleiding voor Persoonlijke Groei.

Het doel van deze cursus is om met Gedragsverandering stress-bestendig te worden.

Info / Bestellen

Plaats een reactie