Subtitel: Eenzaamheid los je samen op
Eenzaamheid blijft ons bezighouden, ook al zijn de strengste maatregelen van de pandemie lockdown (voorlopig) achter de rug. Er was in 2019 – en daarvoor – al toenemende aandacht voor eenzaamheid. Er zijn veel initiatieven, maar zijn die duurzaam en structureel?
Super-sociaal
De mens als soort is ‘super-sociaal’, wij leven duurzaam in grotere groepen dan welk zoogdier dan ook. Slechts een enkeling voelt zich prettig zonder regelmatige en zinvolle contacten. Gebrek aan sociale contacten wordt steeds vaker als levensbedreigend gezien, met name als het een sociaal isolement wordt. Vroeger was verbanning dan ook één van de ergste straffen.
Ook in een menigte kan je eenzaam zijn, doordat je niet langer het gevoel hebt betrokken te zijn en een betekenisvolle bijdrage te kunnen leveren.
Eenzaamheid gaat niet alleen om contact hebben of aandacht krijgen. Het gaat dieper en heeft in de basis te maken met het gemis aan betrokkenheid en betekenis in je leven.
Het probleem is erger geworden, omdat er nog steeds een taboe op rust. Vaak herkent men het niet, of wil men het niet erkennen. Je hoort dan: “Ach ik heb van alles om mij bezig te houden”. Alleen zijn het vaak dingen of dieren, en geen mensen waarmee je een band hebt. Het kan een signaal zijn dat eenzaamheid op de loer ligt.
Eenzaamheid is geen uniek probleem van ouderen of alleenstaanden. Iedereen kan het op verschillende momenten ervaren. Voor alle leeftijden geldt dat het gebrek aan betrokkenheid en een gesloten instelling tot gevoelens van eenzaamheid kunnen leiden.
Omwenteling
Niet zelden valt het samen met een omwenteling in je leven, waardoor je in een negatieve spiraal terechtkomt.
- Vooral pubers voelen zich tijdens die moeilijke periode van hun leven onbegrepen. Ze zoeken nog naar antwoorden op veel vragen. Ze vinden die, of zoeken het in ongezonde afleiding van hun onzekerheid… puberen dus! Of ze ‘leren leven’ met het gebrek aan inzicht. Een enkeling is gelukkig genoeg om een betrokken mentor te vinden.
- Ook na een ingrijpende verandering in je leven kan eenzaamheid toeslaan. Zoals na het verlies van partner en vrienden, verlies van werk en geen betekenisvolle rol meer hebben in de maatschappij. Ook een zware acute of chronische ziekte kan je helemaal van slag maken waardoor je jezelf in eenzaamheid terug trekt.
Je bent de richting kwijt en zoekt naar oplossingen. - De grootste omwenteling is vaak het pensioen. De betekenis van een werkend leven valt weg. Al je ervaring en kennis lijken plotseling waardeloos. Dat laatste is zeker niet waar, maar je hebt er geen vanzelfsprekende uitlaatklep meer voor. Bovendien lopen de fysieke en soms ook de mentale capaciteiten achteruit, niet zelden door een gebrek aan stimulans.
Het is niet jouw schuld dat je eenzaam bent, maar je kan het wel voorkomen en stappen nemen om eruit te komen. Samen met anderen. Je bent niet ‘zielig’, maar je bent een mens met sociale behoeften. En je hebt te weinig betekenisvolle contacten en betrokkenheid.
Eenzaamheid is een gevoel
Je eenzaam voelen is een emotie. Je kan je verhaal niet kwijt, je voelt je niet begrepen, anderen hebben geen tijd voor je.
Dat komt ook door de oppervlakkigheid van contacten. “Hallo” en “Dag” tegen de buren zijn ook voorbeelden van eenzaamheid. Oftewel ‘Hi en Bye’ bijna in één enkele zin, een niet uitgesproken “Sorry, maar ik heb even geen tijd voor je… en morgen ook niet”. Veel mensen gaan als schepen in de nacht langs elkaar heen, ook al wonen en werken ze vlak bij elkaar. Ondertussen is iedereen DRUK met zichzelf en de eigen beslommeringen. Wanneer hebben wij überhaupt nog tijd voor elkaar?
De gevoelens van eenzaamheid worden veroorzaakt door een complex van emoties die voor iedereen verschillen. Daarbij gaat het o.a. om:
- onthechting en machteloosheid, omdat veranderingen in de maatschappij te snel voor je gaan en je alle controle kwijt bent
- gebrek aan betrokkenheid en betekenis, je mening telt niet meer mee
- boosheid omdat je niet krijgt waar je ‘recht’ op hebt, oftewel claimgedrag
- schaamte over wat je mist zoals financiële zelfstandigheid
- verdriet over gemiste kansen en verlies
- jaloezie over wat anderen hebben
- rouw om mensen en zaken waarvan je afscheid hebt moeten nemen
Erken deze gevoelens en weeg ze objectief af. Waardeer wat je hebt en krijgt, en gebruik dat om je wereld groter te maken in plaats van je terug te trekken.
Je gevoelens zijn jouw werkelijkheid. Maar je kan je emoties wel zelf beïnvloeden. Het is een kwestie van perspectief om nieuwe mogelijkheden te zien die je eerder hebt gemist.
Psychologen gebruiken vaak ‘reframing’ om mensen een andere blik op hun situatie te geven. Zonder oogkleppen ziet de wereld er plotseling heel anders uit.
Je hoeft je leven niet drastisch om te gooien, maar kleine veranderingen kunnen vaak opvallende gevolgen hebben.
Eenzaamheid voorkomen en verhelpen
Zoek allereerst naar betekenis. Wat is voor jou belangrijk en wat doe je het liefst. Zoek naar mogelijkheden om je zinvol te maken. Ook al denk je dat je ‘niets meer kan’, dan nog kan je een zinvolle bijdrage leveren.
Begin met anderen aandacht te geven. Wacht niet tot iemand anders jou aandacht geeft. Het kan moeite kosten om anderen te vinden die jouw interesses en instelling hebben, maar geef de moed niet op. Tussen al die miljoenen mensen om je heen zijn genoeg anderen waarmee jij je verbonden kan voelen en die jouw waarden delen. Maar ook mensen met een afwijkende instelling kunnen nieuwe interesses stimuleren. Meerdere contacten en groepen waarmee je een verbinding maakt zijn een betere basis om duurzaam betrokken te blijven.
Ga na wat het leven nog voor je kan betekenen. Verbreed je horizon en zoek actief contacten.
- Doe sociaal. Ga er niet van uit dat jij ‘niet interessant bent’ voor andere mensen. Toon zelf interesse voor andere mensen en je krijgt er ongetwijfeld veel voor terug. Overkom je beperkingen en overtuigingen. Contacten leggen is niet moeilijk, maar je moet wel de eerste stap durven maken. Die eerste stap is niet zelden… gewoon luisteren. Wees geïnteresseerd, voordat je ‘interessant’ bent. Toon menselijke warmte.
Twee eenzame mensen bij elkaar zijn al wat minder eenzaam. - Blijf actief, mentaal en fysiek. Er zijn ongetwijfeld zaken die je interesseren en het is mogelijk om die interesse te delen met lokale of online contacten. Ga regelmatig de deur uit voor een wandeling of een fietstochtje. Lees en praat met anderen over wat je bezig houdt. Probeer de standpunten van anderen te begrijpen en leer daarvan.
- Maak je wereld groter door te ‘groeien’. Blijf niet in een kleine kring ronddraaien. Altijd dezelfde mensen met statische interesses om je heen vormt een ‘echo kamer’, waar nieuwe geluiden en stimulerende ideeën geen kans krijgen. Zoek diversiteit in mensen en interesses. Grijp de kans om iets nieuws te leren en daar anderen weer mee te helpen.
- Zoek spiritualiteit in je leven. Dat gaat verder dan religie en spreekt tot je erkenning van een groter geheel en van hogere waarden. Een vorm van spiritualiteit is natuurbeleving, een weidse ruimte die veel zaken in een ander perspectief stelt. Geniet van kleine dingen.
- Leef in het nu. De meeste mensen zijn het grootste deel van hun dag bezig met gedachten over het verleden (meer onvrede dan dankbaarheid) en de toekomst (meer angst dan positief vooruitkijken). Daardoor genieten wij niet van het moment en waarderen niet wat wij (nog) mee mogen maken. Is wat je nu stress geeft nog belangrijk over 5 uur, 5 dagen, 5 weken, 5 maanden, 5 jaar, etc.
Blijf niet zitten waar je zit
Als je blijft zitten in je slachtofferrol als een eenzaam persoon, dan wordt de put waarin je zit alleen maar dieper. Gebrek aan sociale contacten is iets dat je overkomen is. Vaak zijn de omstandigheden niet onder je controle, maar je hebt wel keuzes gemaakt om situaties te accepteren.
Je gevoelens van eenzaamheid valideren is geen oplossing. Het is een negatieve spiraal waar je uit moet komen. Doe je dat niet, dan gaat je gezondheid – fysiek en mentaal – er onder lijden.
Kleine aanpassingen in je instelling en je gedrag kunnen een aanzienlijk verschil maken. Zoek naar de dingen die jou als mens bepalen en maak gebruik van je sterke kanten. Als je niet wilt veranderen, dan kom je er niet uit.
Nogmaals, het is niet jouw schuld, maar als je geen verantwoordelijkheid wil nemen voor de oplossing, dan blijf je deel van het probleem.
Neem de eerste stap en groei uit het isolement. Zoek contacten, niet om iets te krijgen, maar om iets van jezelf te geven. Daarmee geef je anderen een kans om jou als persoon te waarderen door jouw bijdrage aan hun wereld. Wees een mens!
Wat betekent eenzaamheid voor jou, wat was of waren de redenen, en wat heb je er aan gedaan? Wij horen graag jouw mening over het fenomeen en de bovenstaande benadering. Samen kunnen wij beginnen om aan oplossingen te werken.