Fundamenteel: bewust worden van spiritualiteit

Spiritualiteit is het intuïtieve gevoel van verbinding met het universum en hogere waarden. We zijn ons hiervan niet altijd bewust en sommigen voelen het nooit. Als onderdeel van PG is het goed om op zoek te gaan naar de dimensie voorbij aan wat we rationeel of gevoelsmatig ervaren.

Het gevoel of besef dat er meer is, dan we met onze zintuigen kunnen waarnemen, onderscheidt ons van de dieren. Aan de andere kant lijkt de manier waarop olifanten de beenderen van overleden soortgenoten – en met name familieleden – betasten ook heel spiritueel. Maar mogelijk is dat alleen een menselijke interpretatie van hun gedrag.

In een tijdperk van voortschrijdende ontkerkelijking staan de meesten niet of nauwelijks meer stil bij spirituele zaken. Alleen op momenten van persoonlijke conflicten of traumatische ervaringen voelen we soms een gemis dat we niet kunnen verwoorden.

Als onderdeel van je PG is het goed om op zoek te gaan naar persoonlijke ervaringen met hogere zaken. Doe het alleen, met vrienden of in een religieuze of spirituele organisatie.
Dit artikel geeft een aantal ingangen voor het onderzoeken van Spiritualiteit.

Is er is meer tussen hemel en aarde?

Er is geen direct bewijs voor de aanwezigheid van meer, dan we kunnen waarnemen met onze zintuigen. Maar de evolutionair oude delen van onze hersenen voelen aan dat er meer is, dan wat we wetenschappelijk kunnen aantonen. Dat is vaak een onderbuikgevoel, een onderdeel van onze anatomie dat in verbinding staat met ons oudere zoogdierenbrein waarin grotendeels emoties en persoonlijkheid verwerkt worden.

Er is uiteraard veel indirecte informatie, met name in religieuze en mystieke overleveringen, maar om ongrijpbare zaken te accepteren, moeten we ‘geloven’. En dat geloof kan een heel sterke overtuiging zijn of sluimerend op de achtergrond aanwezig blijven. Geloven – religieus of niet – geeft een gevoel van zekerheid dat we niet alleen staan tegenover de onzekerheden van het aardse bestaan. En dat we ons niet behoeven te voelen als weeskinderen van een hogere macht.

Het universum zit zo wonderbaarlijk in elkaar dat het bijna onmogelijk lijkt om te twijfelen aan een scheppende hand. Wetenschappers die afdalen in de diepste krochten van de atoomfysica, komen zaken tegen, die qua elegantie een creatieve intelligentie doen vermoeden. Of dat zo is zal mogelijk nog lang verborgen blijven, al vergaren we steeds meer inzichten in de aard van onze wereld.

Behoefte aan hogere waarden en mysterie

Rationeel begrijpen speelt bij spiritualiteit geen rol. Je kan heel verstandelijk in je werk bezig zijn en toch de aanwezigheid van hogere waarden accepteren. Er zijn veel wetenschappers die hun geloof in hogere waarden niet kunnen bewijzen, maar er evenmin aan twijfelen.

Aan de andere kant wil twijfelen aan je geloof ook niet betekenen dat het vloerkleedje onder je bestaan wordt weggetrokken. Twijfelen en verlangen naar bevestiging van je geloof is menselijk. Meestal heb je andere mensen of ervaringen nodig om je geloof weer te bevestigen. Sommigen kunnen het hervinden door diep in zichzelf af te dalen.

Veel fenomenen in de natuur en in ons innerlijke leven zijn nog steeds omgeven met mystiek. De wetenschap heeft bewijs, hoe wij als soort gevormd zijn door de evolutie. Maar de complexiteit van onze unieke hersenen zijn een mysterie. Het samenspel tussen oudere structuren in ons brein en de neocortex die ons intelligent maakt, is een wonderlijke ontwikkeling die je nauwelijks kan afdoen als een logische evolutie. Spiritueel denken over de mens als soort is een uitdagende mentale oefening. Zowel de overeenkomsten als de verschillen binnen de mensheid zijn opmerkelijk.

Zijn wij alleen?

En er blijft nog steeds de vraag of evolutionaire krachten naast ons ook ‘kleine groene mannetjes’ heeft weten te produceren. Of je daar al dan niet in geloofd, is weer een kwestie van het interpreteren van gebrek aan onomstotelijk bewijs. Je kan kijken naar de gigantische aantallen sterren en de groeiende aantallen zonnestelsels die we ontdekken, met planeten in de gunstige zone voor leven. Maar de vraag blijft dan toch ‘zijn wij alleen in het universum’ of is het een kwestie van spreiding van intelligentie in de lange levensduur van het universum. Als soort zijn we nog piepjong en beginnen ons nog maar kort buiten onze planeet te roeren. De maan en Mars lonken. Kunnen we ons daar, zonder onze voeten in de aarde die ons heeft voorgebracht, ook spiritueel manifesteren?

Natuur beleving

De natuur is een onuitputtelijke bron van spiritualiteit. Contact met de natuur is een tegengif voor de kunstmatige omgeving waarin wij leven. Als je in de wintermaanden in het donker naar je werk gaat en in het donker thuis komt, dan raak je onthecht van de natuur. Tussen de middag een wandeling in een stadspark is dan sterk aan te raden. En ‘s avonds even buiten om naar de sterren te kijken. En in het weekend plannen om vaker buiten te zijn, ook bij wat minder weer.

Buitenlucht, bomen en planten om je heen ontspannen je. Planten in huis – als je een beetje groene vingers hebt – zijn goed voor onze stemming. Het simpele feit dat ouderen de zorg voor een paar planten op hun vensterbank hebben, kan jaren – en kwaliteit – toevoegen aan hun leven.

In de natuur kan je verwondering voelen over groot en klein. Over de weidsheid van een polderlandschap en de intimiteit van een bos. Grote bomen bewonderen naast de schakeringen van korstmossen. Het verschil tussen de jaargetijden is ook een bron van verwondering, zeker als in het voorjaar planten en struiken weer uitlopen. Natuur kan je op veel manieren ervaren en op je in laten werken.

Ontstressen

Je kan ook stress afbouwen in de natuur. De tijd verloopt anders dan in onze kunstmatige grotten. Wil je echt genieten van de natuur, laat je smartphone dan in je zak zitten of zet hem op de vliegtuigstand. Kijk naar de mensen om je heen, naar dieren en bomen, en laat je toverdoosje even voor wat het is. Geniet van de rust en sluit de constante interrupties uit.

Een spirituele manier van wandelen is, om een steen of kiezel op te rapen en die achter te laten op een plaats die voor jou een bijzondere betekenis heeft. Dat kan zijn bij een mooie boom, op een open plaats, bij een sloot of plas. De steen kan staan voor je zorgen en je angsten. Geef ze aan de natuur en neem een beetje veerkracht mee terug naar huis.

Spirituele reis of zoektocht

Bij veel traditionele volkeren die dicht bij de natuur staan, zie je een sterke spirituele binding met de natuur via rituelen en gewoonten. Ze volgen nog de natuurlijke ritmes van de seizoenen en zoeken er ook inspiratie en betekenis voor hun leven. Ze gebruiken natuurlijke materialen om hun bestaan in de natuur mogelijk te maken en gaan er veel meer respectvol mee om dan de ‘ontwikkelde’ wereld.

De sjamaan of spirituele leider zoekt op een dieper en hoger niveau naar een verbinding met de natuur. Hij of zij begeleidt de stamgenoten in het vinden van betekenis van hun bestaan. Met trommels en dansen krijgen ze toegang tot een ander niveau van bestaan. Ook worden vaak stofjes uit de natuur gebruikt om de geest te ‘verruimen’. In feite komt dat laatste vaak neer op het tijdelijk onderdrukken van de invloed van het rationele deel van de hersenen, zodat instincten van oudere delen toegankelijk worden.

Een speciale spirituele reis is het vinden van je ‘totem’ dier of boom. De diersoort of boomsoort die je aanspreekt zal passen bij je karakter. Je totem geeft je kracht en een houvast. Het wordt een onderdeel van je innerlijke kompas.
In Europa is met name de Keltische cultuur bekend om de symbolen die erbij horen, met name de betekenis van bepaalde boomsoorten. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat die patronen bij tatoeages zo vaak te zien zijn. Het lijkt een instinctieve hang naar oude symboliek die sterke spirituele wortels heeft.

Een filosofische benadering

De Stoïcijnse filosofie kent een oefening die spiritueel inzicht kan geven. Dit wordt het ‘aanzicht van boven’ genoemd en geeft je het perspectief als onderdeel van een groter geheel.

Stel je voor dat je mentaal je lichaam verlaat en omhoog zweeft. Je ziet jezelf zitten of liggen en let op de dingen om je heen. Zweef verder omhoog en visualiseer je huis, straat, wijk, plaats, regio, land, continent en uiteindelijk onze hele planeet. Ook kan je nog verder gaan en buiten ons zonnestelsel terugkijken, boven ons sterrenstelsel uit (de ‘Melkweg’) en voorbij alle stelsels het universum aanvoelen. Je gedachten kunnen sneller reizen dan de snelheid van het licht, omdat we alleen onze verbeelding gebruiken.
Je kan ook de andere kant op reizen en beginnen tussen de wolken en langzaam jezelf opzoeken door in te zoomen.

Wat leert deze oefening ons?

• We zijn minder dan een zandkorrel in een bijna oneindige woestijn
• Toch hebben we betekenis als onderdeel van de maatschappij en als aardbewoners
• We zijn alleen als individu, maar toch geborgen met anderen om ons heen
• Onze problemen vallen weg tegenover wat anderen meemaken.

Door deze oefening een paar keer per week te doen geef je jezelf een perspectief als onderdeel van een groter geheel. En dat kan je ook zien als een spirituele verbinding.

Aanvaard je sterfelijkheid

Typisch Stoïcijns is de bewustwording van je eigen sterfelijkheid. Dat lijkt luguber maar is in feite heel normaal. Helaas drukken de meeste mensen het weg en proberen het – tevergeefs – te ontkennen. In het artikel over de fundamenten van PG over Spiritualiteit wordt de onvermijdelijke de dood de ‘ultieme spirituele ervaring’ genoemd. Aan het eind van het leven gaat je lichaam weer op in het universum en houdt op als zetel van je ziel.

De vraag over een leven na de dood is voor ieder een persoonlijke zoektocht. Sommigen zullen het afdoen met “we zien wel… of niet”. Andere grijpen het aan als een motivatie om een beter mens te zijn als voorzorg voor een plaats in het hiernamaals. Helaas is op het laatste geen garantie te geven.

Wat voor iedereen geldt, is dat wij een nalatenschap achterlaten in onze kinderen of in onze bijdragen aan het leven van anderen. Je leeft na je dood altijd enige tijd door in de herinnering van anderen en dat is ook een spirituele gedachte.

Conclusie

Je hebt spiritualiteit nodig voor je PG. Zonder dat mis je een dimensie in je leven. Alleen maar verstandelijk en/of gevoelsmatig binnen je individualiteit bezig te zijn is uiteindelijk een beperking van je ervaringen. Spiritualiteit is niet ‘zweverig’ maar een kwestie van nadenken over en het ervaren van zaken die groter zijn dan het individu of de maatschappij. Als je nadenkt over spiritualiteit en ervaringen in die sfeer opdoet, dan verandert dat je blik op veel zaken.

Neem de tijd voor reflectie over jouw rol in een groter geheel, over de zin van je leven en de manier waarop je door steun aan anderen zinvol kan bijdragen.

Zoek regelmatig contact met de natuur. Geniet van de stilte van de natuur en respecteer haar. Geniet ook van de woestheid van een storm of de kracht van de golven, maar denk om je veiligheid. Zowel het kleine als het grote kan je op je in laten werken. En neem iets mee naar huis om je aan je verbondenheid van de natuur te herinneren. Of laat een deel van je zorgen achter op een bijzondere plek.

PG nastreven is een bewuste keuze voor meer dan de sleur of de problemen waarin je verkeerde. Jezelf verbeteren om je in te kunnen zetten voor anderen is een hoger doel van groei dat je best als spiritueel mag beschouwen. Je kan er de motivatie uit putten om door te zetten met je groei.

Wees je ook bewust van je sterfelijkheid. Hoeveel tijd we hebben op aarde weten we – gelukkig – niet. Ga ervan uit dat alles een einde heeft en bereid jezelf daar mentaal op voor. Wees niet bang, het gaat vanzelf. Rust in vrede.

Zie ook de introductie over Spiritualiteit als onderdeel van de Fundamenten van PG.