Met alle technologische ontwikkelingen en een hoge levensstandaard voelen wij ons heel wijs. Echte wijsheid is helaas ver te zoeken door gebrek aan gezond verstand.
My definition of wisdom is knowing the long-term consequences of your actions. Wisdom applied to external problems is judgment.
Naval Ravikant
Bij denkspellen zoals dammen en schaken moet je meerdere zetten vooruit kunnen denken. Het herkennen van patronen – in een oogopslag – geef je aan of iets potentieel nadelig kan zijn.
Een spel is eindig met strak omschreven regels en het doel is winnen of verliezen. Onze levens zijn een oneindig spel met eindeloze varianten en consequenties. Het doel van een oneindig spel is om te blijven spelen. Het vergt levenskunst om door de golven en ondiepten van ons leven heen te laveren.
Wat is wijsheid?
Zoals Naval aangeeft, komt wijsheid voort uit het toetsen van onze acties aan hun mogelijke gevolgen, klein of groot.
De eerste zin van het citaat geeft aan dat bewustzijn van de consequenties van je acties de basis van wijsheid is. Je springt niet zomaar ergens in, van sloten tot relaties en projecten.
Elke keuze en actie heeft consequenties, inclusief de beslissing om geen actie te ondernemen!
Dit kan je als volgt ontleden:
- Ga eens na of het zinvol is je gedachten in een bepaalde richting te laten gaan. Ga uit van basisprincipes (first principles) en van de waarden die voor jou belangrijk zijn. Gebruik dat als basis voor je overwegingen.
- Daarna is nadenken over de consequenties aan de orde. Zet een aantal mogelijke scenario’s op een rij, hun waarschijnlijkheid, voorwaarden, vereisten en invloed op het resultaat.
- Trek uit de meest realistische analyse van de situatie je conclusies en zet die om in acties. Vaak zal de eerste stap overleg met anderen zijn, tenzij een snelle actie gewenst is.
- Helaas kiest ons brein graag de makkelijkste weg, die niet altijd de beste of juiste is. Zie de observaties van Daniel Kahneman in Thinking Fast and Slow.
De tweede stap overslaan is in het diepe springen zonder je af te vragen of je zal moeten zwemmen.
Waarover heb je controle, en waarover niet?
Let goed op de tweede zin. Naval maakt een onderscheid tussen de wijsheid die je toepast op zaken onder je controle (je gedachten) en processen waar je geen controle over hebt (bijna alles).
Denk bijvoorbeeld aan zorgen maken: je hebt controle over je eigen reactie, maar niet over de situatie zelf. Door controle los te laten, verschuiven je gedachten van angst naar neutraal met ruimte voor wijsheid.
Je kan soms – op anderen of situaties – enige invloed uitoefenen, maar dat is geen beheersing. Let wel dat die invloed meestal gebaseerd is op (wederzijds) respect.
De tweede zin gaat over conclusies over zaken buiten je controle. Die zijn een mening, oordeel of aanname. Pas op met die denkpatronen, de realiteit kan hard terugslaan. Test je oordelen over die zaken aan ervaring, inzicht en intuïtie.
Er zit altijd een element van gevaarlijk vooroordeel in je meningen over mensen en situaties. Betrap jezelf op de mentale modellen die de basis van je denken zijn.
Wanneer je anderen wil beïnvloeden met je oordelen, evalueer dan altijd de waarden die de basis ervan zijn. En bepaal of die aansluiten bij de waarden van de anderen.
De bouwstenen van wijsheid: gezond verstand, intuïtie en meer
Wijsheid heeft meerdere pijlers die je flexibel kan inzetten:
- Gezond verstand vereist zowel rationeel denken als de emotionele rust om een goede beslissing te nemen. Daarmee neem je ook verantwoordelijkheid voor je acties.
- De basis van willen en kunnen leren van fouten en vergissingen is een open mindset. Je accepteert dat je niet volmaakt bent, maar dat je kan werken aan lacunes in je kennis en vaardigheden.
- Risicoanalyse is een onderscheidende factor tussen wijsheid en verkeerde beslissingen. Je kan risico’s nooit 100% uitschakelen en daarom moet je flexibel met onverwachte zaken om kunnen gaan. Onvoorzien en onverwacht zijn niet hetzelfde als onmogelijk.
- Intuïtie speelt ook een belangrijke rol. Je hersenen geven aan dat je inschatting logisch lijkt, maar je onderbuikgevoel vertrouwt het niet. Luister naar die signalen en probeer de oorzaak te doorgronden.
Deze factoren hebben een aanzienlijke onderlinge dynamiek. Ze op het juiste moment en in het juiste evenwicht inzetten is de wijsheid die wij levenskunst noemen.
Welke pijler gebruik jij vandaag? En hoe kun je beter reflecteren op je balans tussen gezond verstand, risico, en intuïtie?
Zelfreflectie: wijsheid vinden in je gewoonten en fouten
Niemand heeft de wijsheid in pacht. Wijsheid is soms: “Dit werkte de vorige keer!” maar ook “Ervaringen uit het verleden geven geen garantie voor de toekomst”. Het is wijsheid om ‘even Apeldoorn bellen’ te voorkomen.
Stel jezelf vragen als: “Waarom wil ik dit?”, “Wat levert het mij en mijn naasten op” en “Wat zijn de consequenties van mijn denkwijze en beslissing?”.
Het is ook goed om je regelmatig af te vragen waarom je iets op een bepaalde manier doet. Het is vaak onmogelijk om alle redenen voor een beslissing paraat te hebben, maar je kan wel de basis voor je beslissingen reconstrueren. Die reconstructie is ook de manier waarop onze geheugens werken. Dezelfde voorwaarden leveren meestal dezelfde gedachtenpatronen en beslissingen op.
Conclusie
Onwijs was ooit de tegenpool van wijsheid. In modern taalgebruik is onwijs ook ‘erg bijzonder of leuk’, maar gebrek aan wijsheid heeft zelden leuke consequenties.
Denk voordat je Doet is een oproep tot wijsheid!
Helaas garanderen wijsheid en ervaring geen succes. Intelligentie en slimheid spelen ook een rol en verschillen aanzienlijk. Dit verklaart waarom intelligente mensen niet altijd slimme beslissingen nemen en een ‘koe’ toch een haas kan vangen.
The only true test of intelligence is if you get what you want out of life.
Naval Ravikant
Ga eens na wat de wijsheid is waarop je je eigen gedachten en beslissingen baseert. Begin bij een paar kleinere zaken waar je wat meer wijsheid wenst. Gebruik basisprincipes (first principles) voor gezond denken zonder emotionele reacties en met een realistisch oog voor consequenties.
Oproep: Heb je een opvallend of controversieel citaat dat je graag besproken wil zien? Laat het ons weten!
