Filosoof en psycholoog Emerson stelde dat je wereldbeeld beïnvloed wordt door je karakter. Het is belangrijk om in gedachten te houden bij elk oordeel over je omgeving en jezelf.
People do not seem to realize that their opinion of the world is also a confession of character.
Ralph Waldo Emerson
Je hersenen laten je beelden herkennen die passen bij jouw subjectieve voorstelling van de realiteit. Wat de een mooi vindt, is voor een ander lelijk.
Deze subjectiviteit beïnvloedt hoe we de wereld ervaren en begrijpen.
Zien is objectief, waarneming is subjectief
We kennen het verhaal over de roze bril waardoor mensen alles rooskleurig zien. In werkelijkheid dragen we verschillende ‘brillen’ – filters bepaald door onze stemming, ervaringen en overtuigingen – en wisselen we deze regelmatig.
Wat we ‘zien’ en wat we ‘waarnemen’ zijn twee verschillende dingen.
Twee mensen kunnen naar hetzelfde object of dezelfde gebeurtenis kijken en heel verschillende conclusies trekken.
Een veganist en een carnivoor kijken totaal verschillend naar een stuk vlees, met walging of watertandend.
Waarnemen is meer dan alleen visuele informatie verwerken. Het is een complex proces waarbij we alles wat we zien filteren door onze persoonlijke ervaringen, overtuigingen en karaktereigenschappen. Dit maakt ieders waarneming uniek.
Dat gaat verder dan zien of het glas halfvol of half leeg is.
Zien en interpreteren
Denk aan die reclame waarin we eerst een bedreigende scène zien. Een zwaar getatoeëerde man stormt op iemand af en werpt hem tegen de grond. Ons eerste oordeel is klaar: dit is geweld, dit is gevaar…
Maar een seconde later zie je vanuit een andere hoek dat de ‘gevaarlijke’ man de held van het verhaal is. Hij redt zijn ‘slachtoffer’ van een neerstortende piano.
Trek geen te snelle conclusies op basis van uiterlijkheden.
Mentaal flexibel
Mentale flexibiliteit is een cruciale vaardigheid: het vermogen om verschillende perspectieven te begrijpen en te overwegen zonder je eigen stabiliteit te verliezen. Je ziet de gedachteprocessen van anderen zonder ze als waarheid te accepteren, maar als hun waarheid.
Je kunt intelligente vragen stellen om hun inschatting te testen. Niet door argumenteren, maar door ze op de manier van Socrates hun gedachten kritisch te laten overdenken.
Misschien snapt je de instelling van anderen niet omdat jullie wereldbeelden te sterk verschillen. Probeer het vermogen te ontwikkelen om de instelling van anderen te begrijpen zonder te oordelen.
Met deze aanpak kun je je wereldbeeld testen. Vraag je regelmatig af waarom je bepaalde overtuigingen hebt. Welke verhalen vertel je jezelf en welke beperkingen leg je jezelf op? Vraag door naar onderliggende redenen en test de geldigheid van de informatie waarop je geloof rust.
Mentale modellen
Wat vormt jouw wereldbeeld?
Denk je dat de meeste mensen deugen of dat de meesten egoïstisch of slecht zijn. Waar baseer je deze overtuiging op?
Denk je dat je altijd eerst aan jezelf moet denken voordat je de behoeften van anderen kunt schenken? Is dat terecht?
Komt je wereldbeeld uit je opvoeding, goede en belastende ervaringen? Dit vormde je karakter. Het is jouw wereldbeeld en instelling, maar geen objectieve waarheid of absoluut correcte benadering.
Hoewel externe factoren je wereldbeeld beïnvloeden, ligt de verantwoordelijkheid voor hoe je ermee omgaat en wat je ermee doet volledig bij jezelf.
Mentale modellen zijn objectieve raamwerken om gebeurtenissen te begrijpen. Ze geven een kader om jouw reacties op gebeurtenissen te toetsen.
Waarneming is interpretatie en karakter
Let op wat je waarneemt! Je visie is altijd een interpretatie.
Fascinerend: zelfs onze herinneringen zijn geen exacte opnames maar reconstructies, gekleurd door ons karakter en ervaringen. Haal maar eens herinneringen op met iemand. Sommige herinneringen over gebeurtenissen zullen overeenkomen. Maar de interpretatie van die ‘feiten’ kunnen totaal verschillende oordelen geven.
De cruciale vraag is niet óf je karakter je waarneming kleurt – dat doet het zeker – maar hoe bewust je hiervan bent. Ga na hoe je dit inzicht kunt gebruiken voor persoonlijke groei.
I reject your reality and substitute my own.
Adam Savage (Mythbusters)
