Mentale gezondheid is een persoonlijk én maatschappelijk probleem. Denk niet alleen aan losgeslagen en wanhopige mensen in het nieuws, dat zijn extremen.
De dagelijkse uitdagingen en verrassingen in verschillende levensfasen kunnen ons mentaal evenwicht aantasten. Nog ingrijpender zijn de omwentelingen die, hoewel voorspelbaar, als een verrassing lijken te komen.
Denk aan de kleuter- en schooljaren, puberteit, volwassenheid, carrière, relaties, kinderen, middelbare leeftijd, de ‘gouden’ jaren en het onvermijdelijke einde. Als je alles van tevoren wist, zou je er niet aan beginnen.
De meeste mensen weten niet wat te doen, behalve therapie, als de mentale klachten te ver zijn opgelopen. De gevolgen van symptoombestrijding – pijnverlichting – met nicotine, alcohol, drugs, seks en geweld, zijn een grote aanslag op individuen en de maatschappij.
Wat kun je zelf veranderen om je mentale gezondheid duurzaam te verbeteren?
Een paar confronterende adviezen en observaties!
Van ‘ik ben’ naar ‘ik voel’
Veel mentale problemen zijn oplosbaar door het werkwoord dat je gebruikt aan te passen.
“Ik ben gestrest, gespannen, bang, boos, verdrietig, eenzaam, afgewezen, beschaamd, beledigd, etc.” -> “Ik voel {de emotie}…”.
“Hij/zij maakt mij boos, blij, verdrietig, etc.” -> “Ik voel {de emotie} door haar/zijn gedrag.”
“Ik wordt genegeerd, etc.” -> “Ik voel me genegeerd”, geef de ander(en) aan dat je betrokken wil zijn en vermijd verwijten.
De werkwoorden ‘ben, maakt, wordt’ impliceren identificatie met de gevoelens. De realiteit is dat je zelf de emoties oproept door interpretatie van externe factoren. Het echte probleem is zelden volledig extern en vaker intern!
Ja maar…
NEE, je veroorzaakt zelf de meeste onvrede en ongenoegen!
Negeer het meeste gedrag van anderen wanneer het je stoort. Ze zijn vaak net zo onnadenkend als jij. Fouten maken is menselijk, en als vergeten moeilijk is, is vergeven goddelijk!
Constateer emoties zonder ze te uiten
Wijs anderen op de consequenties van hun handelen en uitingen die jij ziet of voelt. De rustige constatering “Ik voel mij hierdoor {emotie}” zal vaak een geschokte reactie oproepen, “Oh sorry, zo had ik het niet bedoeld, niet gezien, niet aan gedacht!”
En weet je welk nepvlees je in de kuip hebt, van degenen die zeggen “Ach, trek je niet alles aan!” Reageer met: “Toch voel ik dat zo en daar verschillen wij in”. Basta!
Door je emoties de vrije loop te laten, verlies je rationele controle. Dan is het puinruimen als de storm is gaan liggen en is het aftellen naar de volgende explosie. Een emotie is een signaal, maar laat je gedrag dat niet direct en ongecontroleerd aansturen.
Acceptatie is een sleutel naar verwerking
Maak van “Het zou zo moeten zijn…” de acceptatie “Het IS!“. Veel situaties ontstaan door omstandigheden waar je weinig of geen controle over hebt. Het gaat vaker om hoe je ermee omgaat. Je controle is uiterst beperkt en gaat meestal niet verder dan je gedachten te kanaliseren.
Acceptatie is geen passiviteit of fatalisme, maar het begin van actieve verwerking en aanpassing. Een duurzame strategie begint met realisme en mentale flexibiliteit.
Als je weigert je aan te passen aan veranderende situaties, kies je voor ongenoegen en lijden. Zoals Boeddha zei: “Pijn is een gegeven, lijden is optioneel.”
Als je wilt dat situaties veranderen, vraag dan om medewerking of consideratie en werk constructief mee aan oplossingen.
Voorbereiden is beter dan genezen
Je mentale gezondheid wordt bepaald door weerbaarheid maar niet immuniteit tegen levenssurprises. Het gaat niet om zelfvertrouwen maar realistisch zijn dat er – samen met anderen – oplossingen voor problemen zijn.
Je weet dat er moeilijke momenten in je leven komen, maar je bereidt je er niet op voor. Neem bijvoorbeeld relaties waarvan je weet dat die eindigen, meestal eerder dan later. Je groeit uit elkaar of moet afscheid nemen, soms onverwacht.
Neem maandelijks de tijd om na te denken over moeilijke momenten en keuzes in het leven. Waardeer wat je – samen – meemaakt en doe preventief onderhoud om aan de wederzijdse verwachtingen te voldoen.
Hardop nadenken
“Lief dagboek, ik worstel met het volgende…”
Schrijven in je dagboek of journaal is een eerlijke biecht met jezelf. Als je niet open tegenover jezelf kan zijn over je onzekerheden, wie kan je dan vertrouwen!?
De eerste stap om situaties aan te pakken is erkennen dat je onzekerheden hebt. Zelfs de meest succesvolle mensen worstelen met onzekerheden, maar ze zijn bereid om er iets aan te doen. Ontkennen werkt niet!
Nadenken over je problemen zonder iets op te schrijven leidt meestal tot piekeren en in kringetjes denken. Schrijven daagt je uit om je gedachten te formuleren, terug te lezen en tot conclusies te komen. Het hoeft geen proza te zijn; simpele lijstjes met vragen en afwegingen werken ook.
Sommigen vinden het moeilijk om bij zichzelf te rade te gaan. Een goede vriend of vertrouwenspersoon kan helpen als klankbord. Maak niet de fout om de ander te vragen: “Wat moet ik doen?” Dan kan je later de ander de schuld geven voor falen, terwijl jij verantwoordelijk bent voor je beslissingen. Vraag: “Help mij nadenken over deze situaties!”
Stel jezelf en je gesprekspartner de vraag welke oplossingen en consequenties er zijn voor je probleem. Ga uit van de waarden en principes die voor jou het belangrijkst zijn.
In 2025 kan je “Lief dagboek” ook vervangen door “Beste AI therapeut”. Korte termijn: een discussie met een AI helpt, lange termijn: menselijke begeleiding is effectiever. Stel duidelijk de vraag voor feedback over je denkproces. Een AI heeft te veel de neiging om jou tevreden te stellen en praat je dan naar de mond. Mensen en AI’s helpen je daar niet mee.
Persoonlijke groei voor je mentale evenwicht
De essentie van persoonlijke groei is je bewustzijn van je functioneren of tekortkomingen. Boven de tempel van het orakel van Delphi stond 2 millennia geleden “Ken uzelf!“.
Een gebrek aan zelfkennis blijft een probleem. Sommigen denken dat dit hetzelfde is als zelfkritiek, kritisch naar jezelf kijken en jezelf een mentaal pak slaag geven. Maar zo voed je kinderen niet (meer) op, en in een poging om jezelf te verbeteren heeft dit nooit gewerkt, of heel kortstondig!
Ga na wat je gelukkig maakt uit ervaring. Val niet in de val van denken wat je gelukkig kan maken. Ga ook na waar je ongelukkige gevoelens vandaan komen en waarom.
De beste vragen voor je leven en mentale gezondheid zijn: “Wat heeft voor mij betekenis en waarde, en wat zijn zinvolle doelen?”
Conclusies voor mentale gezondheid
Het is goed om je mentale gezondheid te valideren door je intieme kring om feedback te vragen. Wat denken ze over je eigenschappen, goed of vatbaar voor b Vraag om een eerlijk antwoord zonder aanvallen. Hun antwoorden kunnen je aan het denken zetten of schokken.
Zelfs zonder aantoonbare mentale problemen is ‘gezond’ veel meer dan ‘niet ziek’! Je hersenen kunnen perfect functioneren, maar ongezonde gedachteprocessen maken je geen gelukkig mens.
Elke dag je mentale ‘oliepeil’ controleren is een stap in de goede richting. Doe het voordat er een rood lampje brandt als signaal dat er een grens is overschreden!
Dit artikel is geen ultiem advies voor je mentale gezondheid, maar een goed begin. Verander de wereld, begin bij jezelf!
Be the change you want to see.
Mahatma Gandhi
Werk aan jezelf als mens in karakter en persoonlijkheid. Groei is verandering in denken en voelen. Het is een actie-sport. Groei tegen de verdrukking in.
Zie ook Missie Mentaal.
