Misleidende denkprocessen

We nemen de wereld om ons heen waar via onze zintuigen, maar nog meer door de voorstelling en denkprocessen in onze hersenen. Zintuigen en gedachten zijn een representatie van de ‘werkelijkheid’, een weerspiegeling die een abstractie is waarin veel onopgemerkt verloren gaat.

Een bloemlezing van een aantal misleidende fouten in onze denkprocessen die wij dagelijks maken…

Niet gezien

Blinde vlekken, filters, gebrek aan zelfbewustzijn, etc. zorgen ervoor dat wij zaken over het hoofd zien.

Wanneer je let op de grote lijn, dan zie je details over het hoofd. Maar door het woud aan details zie je op andere momenten de grote lijn niet meer. Wissel af tussen af en toe even afstand nemen en op andere momenten de details nalopen. Zaken bekijken vanuit het perspectief van anderen helpt ook om een meer gewogen inschatting te krijgen.

Met filters verwijderen we informatie die met name volgens ons onderbewustzijn niet relevant lijkt. Vanzelfsprekende zaken zie je over het hoofd en met oog op jouw resultaat zie je de consequenties voor anderen soms niet.

Door gebrek aan zelfbewustzijn ratelen we door over de zaken die ons interesseren terwijl anderen onze aandacht nodig hebben. Wanneer je eigen teen pijn doet nadat je hem gestoten hebt, lijkt dat belangrijker dan de gebroken arm (of het hart) van een gesprekspartner. Let op jezelf en nog meer op anderen. Het gaat zelden alleen om jou!

Generaliseren

Wij generaliseren makkelijk en graag. Veel ervaringen lijken dan ‘altijd’, ‘overal’ en bij ‘iedereen’ op te treden. Maar de realiteit is dat je auto’s van je eigen merk meer opvallen dan andere modellen. Oh, je rijdt in de meest verkochte wagen? Kijk, dan klopt het bij wijze van uitzondering.

Mensen zijn niet altijd slecht. Dieren zijn niet altijd onvoorspelbaar. Goedkoop is niet altijd een slechte koop en duurkoop is geen garantie. Wat valt, valt (op aarde) naar beneden, het valt vaak kapot maar niet altijd. Maar wat in de keuken valt is vrijwel altijd scherp en/of heet. Probeer het niet op te vangen, laat het rustig vallen (wel snel een stapje opzij doen) en ruim het daarna op.

Oordelen

We staan o zo snel klaar met een oordeel. De beste stuurlui staan altijd (=generaliseren!) aan wal. “Oh, wat dom!”. En als je vraagt of het voorval de spreker nooit overkomt dan is het verweer meestal ‘Ja, maar ik had gewoon pech’. Gun anderen het voordeel van de twijfel en oordeel over anderen zoals je zelf ook beoordeeld wil worden.

We veroordelen de vergissingen en fouten van anderen en rationaliseren onze eigen miskleunen.

Persoonlijk nemen

Als iemand je bumper aantikt, dan is dat (meestal) niet omdat ze de pest aan je hebben (uitzonderingen daargelaten). Een scheur in je rok of broek is niet de schuld van het voorwerp dat er in bleef hangen maar van het feit dat je de afstand (of de wind) verkeerd ingeschat hebt. Wat schiet je ermee op om een lekke band uit te foeteren of er tegenaan te schoppen? Gewoon vervangen of de garage bellen.

Als iemand je benadeelt, dan is die niet per definitie een slecht persoon en zelden iemand die jou persoonlijk wil raken. Je kan er voor kiezen om die persoon te mijden, geen zaken meer mee te doen of in ieder geval beter te controleren als je hem/haar ooit weer nodig hebt.

De meeste zaken zijn niet persoonlijk bedoeld. Het overkomt je, maar het is er niet op gericht om jou specifiek te kwetsen. Alles wat er gebeurt, goed of slecht, is feedback. Het is informatie die je kan gebruiken voor leermomenten.

Catastrofes

“Ach, mijn… lieve heer… wat overkomt mij nu weer, waarom ik!!??”. Eh, sorry, maar er viel een kopje of een glas om. Het regent in plaats van dat de zon schijnt. Iets pakt niet uit zoals je had verwacht. Kortom, vermijd drama maak geen toneel van een ongemak. Accepteer wat er gebeurt, los de situatie op en probeer herhaling te vermijden. Basta!

Echte rampen gebeuren nu eenmaal maar het zijn zelden de persoonlijke (kleine) ongemakken waarover sommigen luidkeels te keer gaan.

Shit happens, deal with it.

Zwart-wit

Dit lijkt op generaliseren maar is een extreem en negatief wereldbeeld. “Dat soort mensen is niet te vertrouwen!” is een veroordeling waarmee je een groep mensen na een negatieve ervaring over één kam scheert. Door zaken extreem te stellen, draag je bij aan polarisatie. Zelfs in de politiek zijn Links en Rechts het over meer zaken eens dan oneens, alleen worden de verschillen uitvergroot om op te vallen (drama).

Zaken zijn zelden absoluut zwart of wit en er zijn veel meer dan 50 tinten grijs hoewel dat in de praktijk aan de hoge kant is (keuzestress). De meeste zaken zijn meetbaar op een schaal van waarden van 0 tot 10 maar gebruik alleen cijfers achter de komma als dat zinvol is. Alleen digitaal is het 0 of 1 (afgezien van quantum computing).

Labels

“Oh, dat is een slecht merk”. Dat zou kunnen, maar een merk heeft zowel een prijs, een kwaliteit als een reputatie. “Oh, hij is lid van…” is een label. Ook een lid van de ‘tegenpartij’ is een mens en wil het beste voor zichzelf en zijn naasten.

Mensen die een bepaald merk aanhangen, zetten zich vaak af tegen andere merken. Al het andere is niets waard en kennelijk menen ze daaraan eigenwaarde te ontlenen. Die merkentrouw lijkt onschuldig maar met een zwart-wit stelling sluite je elke verdere discussie uit.

Met labels dreig je de mening of de ervaring van iemand anders te schofferen en toon je gebrek aan respect voor de keuzes die andere mensen maken.

Emotioneel redeneren

“Ik kan daar absoluut niet tegen!” geeft een (tijdelijk) gevoel weer. Je kan het gedrag van anderen moreel afkeuren, maar dat kan ook zonder een emotionele reactie. Als iemand zich anders gedraagt dan dat je zelf zou doen, dan is dat de keuze en de verantwoordelijkheid van die ander. Geef tegengas als het moreel verwerpelijk is, maar doe dat beheerst.

Emoties zijn vaak niet meer dan tijdelijke gevoelens. Ons onderbewustzijn spreekt soms zonder filters en op andere momenten met een extreem filter (of is dat teveel zwart-wit gesteld?). Rationeel weten we echt wel dat het allemaal niet zo heftig ligt, maar wij laten ons soms regeren door instinctieve en emotionele impulsen.

Gedachten en Gevoelens

Het lijkt een wonder dat wij met de bovenstaande lijst denkfouten nog kunnen functioneren. Als wij al onze eigen mentale en emotionele valkuilen vermijden, dan vallen wij soms nog in de kuil die iemand anders gegraven heeft.

We vergeten gemakshalve feiten, lessen uit het verleden, zowel goede als slechte ervaringen, en het welgemeende advies van mensen die wij (zeggen te) respecteren. Sommige volkswijsheden en gezegden over de menselijke tekortkomingen komen helaas vaak uit. Wie lacht niet die de mens beziet! 🙂

Pas op met aannames en verwachtingen die vaak gestuurd worden door de bovenstaande denkfouten.

Kies voor een beheerste respons i.p.v. een snelle reactie (tenzij er iemand per abuis op jouw weghelft zit). Gedraag je als een rationeel en moreel mens die zijn emoties mag tonen (verwoorden) zonder erdoor beheerst te worden.

Groei voorzichtig & geniet van het leven.