Iedereen wil begrepen worden

Miss Understood is een vriendelijke vrouw, maar wel erg spraakzaam. Als je haar spreekt, dan ratelt ze maar door. Het is minder een gesprek dan hardop denken zonder veel filters. Ze wordt graag goed begrepen door anderen en probeert dat te bereiken door aan anderen uitgebreid uit te leggen, wat haar bezig houdt. Het resultaat? Ze is misunderstood, oftewel verkeerd begrepen.

Mr. Understood doet er vaak nog een schepje bovenop, want die neemt met zijn geratel aan dat zijn status toeneemt door de veelheid en degelijkheid van zijn kennis en opinies. Zijn encyclopedische kennis over allerlei zaken maakt hem een gedegen tegenstander bij trivia quizzen. En zijn verzameling opinies is groot en divers genoeg voor een zetel bij de Verenigde Naties.

Beiden willen uiteindelijk enkel door anderen begrepen worden. Geaccepteerd en erkend als mens. Begrepen worden is voor veel mensen een levensbehoefte. Alleen pakken ze dat wat onhandig aan. Daardoor zijn het nog geen vervelende mensen, maar wel wat moeilijk in de omgang.

Behoefte om begrepen te worden

Wij worden graag goed begrepen en doen dat via – in termen van communicatietheorie – met zenden. Klep, klep, klep. Als wij dat teveel doen, dan geven wij – onbewust – signalen af dat de ander niet interessant genoeg is om naar te luisteren, om hun boodschappen te ontvangen.

Nu is gezellig met iemand kletsen een heel prettige bezigheid voor de meeste mensen, maar niet als het eenrichtingsverkeer is. Het is goed om beter te luisteren naar onze gesprekspartners in alle rollen in ons leven.

Drie relevante observaties:

• Meerdere bronnen geven aan dat wij ‘twee oren hebben en één mond om beter te kunnen luisteren dan spreken”. Idem ‘spreken is zilver, luisteren is goud’. Helaas luisteren veel mensen niet naar deze adviezen.
• Dale Carnegie (“How to make friends”) geeft aan “toon interesse voordat je interessant doet”, d.w.z. begin niet met je eigen interessante verhaal, maar vraag eerst de andere naar diens ervaringen en wacht op een vraag van de ander voordat je met je eigen verhaal komt.
• Stephen Covey’s eigenschap nr. 5 is ‘begrijp voordat je begrepen wil worden’, omdat de feiten en mening van de ander belangrijk zijn en ook de context van je eigen verhaal kunnen beïnvloeden.

Goed gesprek?

Soms hoor je iemand zeggen “Ik heb zo’n leuk gesprek gehad met ”. De kans is groot dat het hoofdzakelijk ging over de tevreden persoon zelf en heel weinig over . Wij praten nu eenmaal graag over ons favoriete onderwerp… onszelf, onze ervaringen, mening, gevoelens, verlangens, feiten, nieuwtjes, roddeltjes, etc.

Vaak hoor je “Hoe gaat het ermee?” en het antwoord is meestal “Oh, goed hoor”. Dan denk je “echt waar?” De vraag is te weinig specifiek om echte interesse te tonen. Je erkent de ander meer door te vragen over specifieke situaties en ervaringen. “Hoe gaat het met je been?”, “Is het gelukt met …?”, “Ben je al over … heen”?, etc. Dan erken je dat je je nog herinnert wat de ander bij voorgaande contacten bezighield. Zeker als het vorige contact wat langer geleden is, dan heeft die interesse voor de ander veel waarde voor hen.

In het luisteren om anderen te begrijpen is het niet relevant om ‘aardig gevonden te worden’ maar om een relatie met de ander op te bouwen en te onderhouden. Als er geen interesse is in elkaars welzijn, dan is er geen relatie.
Toon interesse en laat het aan de ander over om een tegenvraag te stellen. Beantwoord die specifiek en niet te uitvoerig, waarbij je ruimte laat voor aanvullende vragen.

Een leuk en ontspannen gesprek kan ‘haasje over’ zijn met reageren en lachen om herinneringen. Maar een goed gesprek kan ook heel indringend zijn met onverwachte inzichten die je samen opdoet. Hardop denken samen met iemand, waarbij je elkaar de juiste vragen stelt, kan verhelderend werken.

Wat wil je dat anderen (over jou) begrijpen?

Vooral dat laatste woord is belangrijk omdat Luisteren en Begrijpen twee verschillende dingen zijn. Wij luisteren vaak met een half oor (de helft of zelfs een kwart van onze hoorcapaciteit) naar iemand, terwijl wij al bezig zijn om onze reactie te formuleren. Dat lijkt tamelijk egoïstisch, maar zo zitten veel gesprekken nu eenmaal in elkaar.

Je wilt graag dat anderen ervaren dat…

• je een goed mens bent
• de intenties waarmee je denkt en handelt zuiver zijn
• behulpzaamheid jouw drijfveer is en niet bemoeizucht
• je ‘niet dom’ bent; niet dat je (te) slim bent, want dat werkt tegen je
• een bijdrage om problemen op te lossen voor jou voorop staat
• jouw steun aan hen welkom is

Oprechte aandacht is het mooiste geschenk wat je anderen kan geven.

Luisteren is veel meer dan ‘niet spreken’. Het is niet de pauze in ons eigen betoog en voorbereiding hoe wij ons eigen verhaal voort kunnen zetten or reageren op de ander. Intensief en empatisch luisteren houdt in dat je je probeert te verplaatsen (perspectief) in de positie van de ander. Daarmee hoef je het nog niet eens of oneens te zijn met de observaties en opinies van je gesprekspartner(s). Je intentie kan zijn om inzicht te krijgen in de beweegredenen en gedachtegang van de ander. Dat leidt tot begrip waarmee je de ander kan accepteren zoals die is, met alle goede en minder goede eigenschappen.

Hoe kan je begrepen worden

Als iemand het heeft over een emotionele ervaring en jij reageert met “nou, ik heb laatst mijn teen gestoten en dat deed ook hartstikke pijn”, dan zit je op de verkeerde golflengte. Met reacties die aangeven dat je de beleving van de ander bagatelliseert, loop je de kans dat de ander diens verhaal in het vervolg liever elders doet.

Met name wanneer iemand haar of zijn hart uitstort bij jou, dan is jouw vergelijkbare ervaring of zelfs maar ‘ik voel je pijn’ of ‘oh, wat erg’ niet de beste aanpak. Een vraag om de ander dat te laten uitspreken wat dwars zit, is veel meer welkom. Vraag eens: “Waarom is het (deze keer) een groter probleem voor jou”. Pas op met de vraag waarom het überhaupt een probleem is, want daarin zit een oordeel wat open communicatie kan belemmeren.

Dus vraag niet om het ‘nu beter gaat’ of ‘dat je het begrijpt’, maar vraag naar bevestiging van de gevoelens van de ander. Bv. “Wat voelde je toen dat gebeurde of die ander dat zei?”, geeft je gesprekspartner de kans om gevoelens te uiten. Bij opinies kan je vragen “Waarom denk je dat?”.

Uiteindelijk is de vraag “Hoe wil je verder?” en “Welke mogelijkheden zie je?”. En blijf zoveel mogelijk belangstellende ‘Waarom, wat en hoe’ vragen stellen om de ander zelf te laten denken over oplossingen. Ondersteun de beste keuzes met je waardering en blijf doorvragen ‘Wat lost dat op?’, als het je een minder goede oplossing lijkt. Begrip toon je niet door te zeggen “Wat ik zou doen is het volgende”, want dat is wel het laatste wat de ander nodig heeft. Zelfs wanneer iemand jou daarom expliciet vraagt, dan is het enige juiste antwoord dat veel keuzes in het leven strikt persoonlijk zijn. Help de ander om een keuze te maken in plaats van die aan te reiken.

Erkenning tonen en tijd maken

Het is eerlijker om te zeggen ‘ik kan mij er geen voorstelling van maken, wat jij op dit moment voelt’, dan empathie te veinzen. Aangeven dat je de geldigheid van iemands gevoelens accepteert, is een erkenning van die persoon. En wel zonder oordeel.

Medeleven en compassie is wat mensen soms hard nodig hebben. Geen medelijden, want daarmee maak je iemand tot een lijdend voorwerp. Compassie is inclusief en sluit iemand niet buiten. In plaats van ‘Oh wat erg’ is simpele aanraking zoals een hand op de arm, op de schouder of zelfs een (postvaccinale) knuffel veel sprekender.

Uiteindelijk zeggen daden meer dan woorden. Biedt niet direct wat aan, maar vraag “Hoe kan ik je helpen?”, en liefst meer specifiek ‘wat/waar’ i.p.v. ‘hoe’. Daarmee laat je de ander in waarde en neem je niet de regie over.

Als iemand je aanschiet en om je tijd en begrip vraagt, dan kan dat ongelukkig uitkomen door momentele verplichtingen. Schep dan zo snel mogelijk duidelijkheid en sta je niet te verbijten, omdat je opgehouden wordt door iemand die ‘om een praatje verlegen zit’. Geef zo snel mogelijk aan dat er op je gewacht wordt en er veel zaken in een beperkte tijd gedaan moeten worden. “Sorry, het komt nu even ongelukkig uit, is het goed als ik dan-en-dan contact opneem of langs kom?” Maar kom zo’n toezegging dan wel snel na (knoop in je zakdoek of een herinnering op je telefoon!).

Begrip kweken, niet erin rammen

Door naar mensen te luisteren en ze vragen te stellen die interesse in hun persoon en belevingen tonen, kweek je begrip bij anderen. Interesse tonen in andere mensen laat een warme kant van je persoonlijkheid zien.

Een prachtig voorbeeld dat een aantal schrijvers en bloggers aanhalen is Daryl Davis. Als Afro-Amerikaan werd hij de peetoom van een kind van een KKK lid. Hoe? Door belangstellend te vragen naar de achtergronden van de overtuiging van clan-leden. Terwijl die probeerden hun zienswijze uit te leggen, en faalden om zichzelf te overtuigen (!), maakten ze kennis met de warme persoonlijkheid van Daryl. Door een gemeenschappelijke interesse in bluesmuziek werden ze uiteindelijk vrienden. Onbekend maakt vaak onbemind en door vriendschappelijk contact werd de afstand tussen twee culturen overbrugt.
Dat is een indrukwekkend voorbeeld van iemand willen begrijpen zonder direct te veroordelen en daardoor uiteindelijk intens begrip voor elkaar kweken.

Begrip dwing je niet af met een stroom woorden. Begrip kweek je met geduld als een (teer) kasplantje tot het wortel schiet en groeit. Het kost moeite, maar als het lukt het op te laten bloeien, dan is het een bijzondere ervaring. Begrepen worden is eerst de ander begrijpen en dan naar elkaar toe groeien.
Respect en begrip hebben gemeen dat je ze niet kan afdwingen met de kracht van je persoonlijkheid, en psychologische of fysieke intimidatie. Dat kweekt alleen weerzin en afstand. De meeste mensen lopen liever een straatje om als ze bullebakken of betweters aan zien komen.

Begrijpen is zoveel meer dan luisteren, het is het standpunt en de achtergronden van de ander proberen te doorgronden en te beseffen wat hun uitgangspunten zijn. Blijf rustig en belangstellend doorvragen tot jij het snapt en ook de ander helderheid krijgt over de gespreksstof en zichzelf. Je hoeft het niet eens te zijn met anderen om ze te begrijpen, maar je moet wel openstaan voor de ervaringen die hun meningen hebben gevormd.

Laat je persoonlijkheid spreken door aandacht voor de ander. Oprechte aandacht is het mooiste geschenk wat je anderen kan geven.