
Het begin van een nieuw jaar lijkt voor de meeste mensen een aangewezen moment om de balans op te maken. We kiezen doelen voor het nieuwe jaar en de verdere toekomst. Maar uiteindelijk is een datum… maar een datum.
Goede voornemens voor nieuwe jaar komen zelden uit omdat ze vaag omschreven zijn en alleen gericht op het uiteindelijke resultaat. Ze missen de steun van door visie gedreven motivatie en een duurzaam proces voor de uitvoering.
Drijfveren van binnen of van buiten?
De juiste motivatie is intrinsiek en komt uit jezelf, je principes en waarden, je levensfilosofie. Het nastreven van die doelen geeft voldoening en vervulling tijdens de uitvoering en niet alleen door het bereiken van het doel. Daardoor ‘trekt’ intrinsieke motivatie je naar je doel. Het is inside-out omdat je er innerlijke wensen mee uitdraagt. Het is gebaseerd op wat je hart en je hersenen je ingeven, hopelijk in een redelijk evenwicht.
Extrinsieke motivatie zijn inkomen, bezittingen en status. Die lijken even gelukkig te maken maar meestal wil je alleen maar meer en meer… Hiermee is extrinsieke motivatie een duw-mechanisme dat je kunstmatig naar een doel toe dwingt. Het is outside-in omdat je gedreven wordt door externe prikkels.
Doelen stellen op basis van intrinsieke motivatie en waarden is duurzaam. Pas wel op met te veel passie en te weinig realiteitszin. Enthousiasme is goed, over-enthousiasme kan gevaarlijk zijn.

Aan de andere kant stellen sommige guru’s dat motivatie onzin is, je kan er op wachten tot je een ons weegt. Passief wachten op motivatie is inderdaad dodelijk, het is geen motivatie maar een (tijdelijk) gevoel (‘zin’) en geen basis voor het uitvoeren van doelstellingen. Zoek daarom actief naar wat jou inspireert, wat je graag doet, en waar je anderen wellicht mee van dienst kan zijn. Dit zijn ook de elementen van Ikigai, de Japanse filosofie die de redenen aangeeft waarom jij ‘s ochtends uit bed komt. Dat laatste uiteraard voor de levensvreugde die je het geeft en niet alleen voor de centen.
Veel cursussen over het stellen van doelen (Goal setting) adviseren de bekende SMART(ER) methode om beter gedefinieerde doelen te stellen. Volgens deze aanpak moeten doelen Specifiek zijn, Meetbaar, Haalbaar/Achievable, Realistisch en Tijdgebonden, eventueel aangevuld met Evaluatie en Revisie. Op zich is daar niets mis mee, maar het is een techniek en geen overtuiging die je duurzame motivatie geeft. Daarmee is SMART wel goed toepasbaar als ‘checklist’ om details van projecten te definiëren maar niet om hogere doelstellingen van individuen of organisaties te formuleren.
Wat zijn je beweegredenen?
- Waarom heb je dat doel gesteld? Wat is je inspiratie, je rolmodel, wat zijn de onderliggende redenen, wat ligt er voorbij je specifieke doel? De veronderstelling dat het je Geluk brengt of een filosofie die Voldoening en Vervulling brengt al tijdens het werk aan je doel?
Nietzsche: Als je weet Waarom je iets wilt, is elk Hoe draagbaar.
Simon Sinek: Start with Why.
- Met welke Motivatie, Intrinsiek (vanuit jezelf) of Extrinsiek (door je omgeving bepaald) heb je dit doel gesteld? Op basis van welke Waarden wil je een doel stellen en welke levensprincipes liggen eraan ten grondslag? Intrinsieke motivatie komt uit een eigen behoefte, uit een diepere interesse, je wilt het graag, je denkt er vaak aan, het is soms een droom die uitvoerbaar lijkt. Het komt voort uit passie en betrokkenheid met soms een vleug geldingsdrang. Pas op met dat laatste!
- Zoek een oplossing voor echte problemen, niet voor een vermeend probleem of symptoombestrijding. Er zijn 101 oplossingen voor allerlei problemen maar veel ervan zijn schijnoplossingen. Wat zijn grondoorzaken en hoe kan je die aanpakken? Hoe kan je de regel van Pareto toepassen op een probleem (80% van het resultaat komt door 20% van de inspanning)?
Mindset / Instelling
Stelling: Doelen stellen is geen kwestie van vaardigheid (techniek) maar een Instelling of Mindset.
Welke aspecten van je mindset spelen een belangrijke rol voor jou?
- Heb je een Gesloten instelling (ik wil/kan/mag/durf/etc. dat niet) of een Open mindset (ik wil/probeer/kan/doe het… en ik ben bereid om fouten te maken en ervan te leren). Ook beperkende overtuigingen spelen hierbij een aanzienlijke rol. Of je nu gelooft dat je iets kan of niet, je hebt (krijgt) gelijk (Henry Ford).
- Ben je Positief of Negatief van instelling? Positieve mensen zijn doorgaans creatiever en laten zich niet voor één gat vangen. Pessimisten denken vaak dat ze realisten zijn, maar positieve mensen geloven eerder in hun eigen creativiteit en laten zich niet beperken door obstakels en regels. Herken en erken problemen en los ze flexibel op.
- Ga je uit van Schaarste of van Overvloed? Als je denkt dat er teveel concurrentie is (schaarste, vechten om de klanten), dan kan je dat ook omdraaien door te stellen dat er een grote markt (behoefte) is en dat er daarom veel actieve partijen zijn. Zie ook de Red Ocean / Blue Ocean benadering. Door uit te gaan van Overvloed zie je genoeg kansen bij een gedegen of een creatieve propositie. Iedereen heeft unieke vermogens door de individuele verschillen in talenten, ervaringen en doorzettingsvermogen. Lever je beste prestatie ongeacht je concurrentie, zie jezelf als je grootste concurrent.
- Zie je hoofdzakelijk Problemen of ben je gericht op Oplossingen. Dit kan sterk verbonden zijn aan de positief/negatief instelling en de creativiteit die je kan trainen. Goede ideeën zijn best te vinden, maar ze uitvoeren/uitwerken kan een aanzienlijke uitdaging zijn die nog veel meer creativiteit vergt afgezien van doorzettingsvermogen. Combineer een paar goede ideeën die elkaar versterken en je kan een winnende formule vinden… als je ze goed uitvoert.
- Ben je een Einzelgänger of een Team player. Dit is geen kwestie van karakter en persoonlijkheid zoals introvert/extrovert, maar je bereidheid om met anderen samen te werken. Het gezegde is ‘Alleen reis je sneller, samen kom je verder’ en dat kan je in doelstellingen toepassen. Houdt rekening met de mening van anderen en integreer jouw inbreng met die van anderen voor het beste gezamenlijke resultaat. Egoïsme en narcistische neigingen zijn vaak een rem op effectieve samenwerking en het bereiken van doelen.
- Werk je hoofdzakelijk Reactief (wachten op prikkels/opdrachten of goedkeuring van anderen) of Proactief (mogelijkheden en problemen voor zijn, initiatief nemen, creatief). Met initiatieven onderscheidt je jezelf van de massa maar doe dat bij voorkeur op een manier die het werk van anderen ondersteunt of mogelijk maakt.
- Besluiteloosheid frustreert vaak het stellen of het bereiken van doelen, terwijl het belangrijk is om knopen door te hakken als je wat wilt bereiken. Stel je plannen bij op de juiste gronden om spijt van beslissingen te minimaliseren. Committeer je aan doelstellingen zonder rigide te zijn en neem de volledige verantwoordelijkheid voor alle beslissingen ongeacht hoe ze uitpakken. Fouten maken en mislukkingen zijn leermomenten die je kan gebruiken om de kwaliteit van je inbreng te verbeteren. Dit laatste principe is in alle rollen in je leven toe te passen, voor zowel privé, werk als ontspanning.
Zonder plan heb je alleen een droom

Een doel stellen op basis van verlangens is maar de eerste stap. Een realistisch plan is nodig om je doel te bereiken. Zonder plan is een doel een droom.
Mijn belangrijkste mentor (Stephen Covey) stelde “Doelen (alleen als idee) zijn waardeloos, alleen concrete Plannen zijn zinvol”. Uitvoeren vergt veel meer discipline dan ideeën hebben. Veel mensen denken dat enthousiasme en ideeën voldoende zijn, maar realisme en de kwaliteit en de consistentie van de uitvoering is helaas belangrijker.
Dwight Eisenhower (generaal en president) merkte op “Plannen zijn zinloos (want de realiteit achterhaald ze vaak) maar het proces van plannen is essentieel”. Het laatste dwingt je tot een grondige evaluatie van alle factoren waardoor je bij het veranderen van de omstandigheden snel kan omschakelen naar een andere koers.
Boxer Mike Tyson vatte het plastisch samen met de opmerking “Everybody has a plan, until they get punched in the face”. Au! De realiteit kan soms hard zijn ondanks alle goede doelen en gedegen lijkende plannen.
Flexibel, in stappen, maar onstuitbaar
Plan flexibel want je kan nooit alle omstandigheden beheersen. En nog belangrijker, zorg dat je een flexibele instelling hebt, een can-do mentaliteit. Geen arrogantie maar het vertrouwen dat jij of anderen oplossingen kunnen vinden voor de problemen die zich voor kunnen doen. Eisen dat je 100% je doel bereikt kan net zo dodelijk zijn als de hang naar perfectie (angst om te falen of juist om succes te hebben). Done is better than good. Shoot for the stars and get the moon. En zo voort.
Een plan is een abstractie van de realiteit, net zoals een kaart niet het gebied is maar een representatie. “Sla hier linksaf” volgens je navigatie moet je met een korrel zout nemen als de weg ophoudt en er alleen water onder je wielen is.
Maar kom je er na een aantal tegenslagen achter dat je doel niet haalbaar is of veel meer inspanning gaat vergen dan je op kan brengen, hak dan de knoop door. Stoppen of aanpassen. Gefrustreerd door blijven ploeteren lijkt stoer maar soms moet je toe durven geven dat je een dood paard voortsleept. Het is zaak om de juiste balans tussen doorzettingsvermogen en realisme te vinden. Sommige zaken lijken onoverkomelijk en sommigen zijn het daadwerkelijk.
PG planning in termijnen
De termijn van je planning is ook van belang. Snelwegen worden soms decennia vooraf gepland en in jaren stap voor stap aangelegd of aangepast. De opdeling kort, middellang en lang voor planningstermijnen is deels kunstmatig.
- Over een lange termijn (rond een jaar of langer) is het lastiger om details te plannen wat onzekerheid geeft. Je motivatie om het uit te voeren kan er door lijden en omdat er altijd externe en onvoorziene factoren zijn. Op deze termijn bepaal je de strategie om je doelen te bereiken, de grote lijn (wat en waarom).
- Over een middellange periode van een kwartaal of een half jaar) kan je niet alle details plannen maar wel de juiste tactische aanpak (hoe en wanneer).
- Des te korter de termijn, des te beter je details kan plannen.
Voor Persoonlijke Groei is een jaar vaak te lang om te plannen, zolang langere studies er geen fundamenteel onderdeel van uitmaken. Door je doelen op de termijn van een kwartaal (13 weken) te plannen hou je meer focus en voel je de urgentie beter.
Een plan voor een week is optimaal voor je activiteiten van dag tot dag. Zie hiervoor o.a. de Weekplanner volgens Stephen Covey (xls) in de Downloads sectie.
Aan het einde van elke week evalueer je de voortgang en plan je de komende week in meer detail volgens de doelstellingen van het maand- en kwartaal plan.
Aan het einde van elke dag kan je kort kijken naar de taken voor de volgende dag en stel je de belangrijkste doelen vast. Deze ‘Ivy Lee’ methode geeft vaak spectaculaire resultaten door de focus op hoofdzaken van dag tot dag. Al besteed je maar een beperkt aantal uren aan de belangrijkste taken, het geeft een gevoel van voortgang dat je motiveert om door te blijven werken naar je doel toe. Door de gewoonte van het evalueren en plannen hoeft dit proces ook niet veel tijd te kosten. Kweek de gewoonte stap voor stap.
Over/Onderschatten en Energie

De realiteit is dat we overschatten wat we op een dag kunnen doen (afgezien van routinewerk) maar onderschatten wat we in een maand, een kwartaal of een jaar kunnen bereiken. Dat is een psychologische realiteit waarvan je jezelf goed bewust moet zijn. Gebruik het in je voordeel. Niet elke dag maak je evenveel voortgang maar over een maand of een kwartaal kan je toch significant opschieten, soms meer dan je dacht.
Tijdens de uitvoering doe je er ook goed aan om op je energieniveaus te letten. Als je werk hebt dat creativiteit en concentratie vergt, zet het dan in de planning voor het begin van de ochtend en de middag, dan lever je meestal je beste werk. Maar ben je een nachtuil, dan kan het net andersom werken voor jou.
De algemene regel is om de moeilijke klussen te plannen voor de momenten waarop je genoeg energie hebt en routineklussen voor de momenten met minder energie.
Om energie op te doen tijdens de dag is tussendoor even bewegen (trap op en neer) en een regelmatige pauze (zie de Pomodoro methode) een goede oplossing. Meer koffie is zelden de beste oplossing. Nachtwerk op het laatste moment is ook af te raden, mogelijk ben je daarmee je opleiding doorgekomen maar in het werkelijke leven wordt er meer (kwaliteit) en over een langere periode verwacht.
Missie en waarden
Doelen stellen is maar de eerste stap. Zonder je te committeren aan het doel blijft er niet meer van over dan een verlangen, wens of zelfs een eis die je hebt of stelt. Vaak liggen je doelen op de lange termijn en alleen op basis van wilskracht kom je er dan zelden. Hoe zet je een vurige wens om in realiteit?
Bepaal je missie in het leven op basis van je waarden, leidt daar doelen vanaf en werk je planning uit hoe je de doelen concreet na gaat streven. Lever waarde voor degenen waar je het werk voor doet en verwaarloos je sociale leven daarbij niet. Je leeft niet alleen om te werken!
Kies je doelen met zorg en aandacht voor je waarden. Geniet van de voortgang die je maakt in de uitvoering van je doelen. Leef met voldoening van wat je doet om de redenen waarom je het doet.
Veel succes!