Ben je Solidair of Solitair?

Leestijd: 6 minuten

Deze twee woorden verschillen maar 1 letter, maar vormen een wereld van verschil in de manier waarop je in het leven staat.

• Solidariteit is steun geven aan anderen, moreel of daadwerkelijk. Maar ook besef van de rollen binnen de gemeenschap. Niet noodzakelijk eens zijn met alles maar bij verschil van inzicht ook de zienswijze van de ander serieus nemen. Het grotere geheel (willen) zien.
• Solitair is willen leven volgens eigen regels en niet conformeren aan of zelfs het verwerpen van (aspecten van) de gemeenschap. Wel de voordelen wensen maar niet alle bijbehorende verplichtingen. Eigenbelang en groepsloyaliteit.

Het gezegde is ‘niemand is een eiland’. Je kan minder behoefte hebben aan sociale contacten, maar je toch solidair met anderen opstellen. De mens is een supersociale soort, maar wie zich terugtrekt uit de maatschappij, hoe ‘menselijk’ is die dan nog? Zelfs monniken die zich (tijdelijk) terugtrekken op zoek naar verlichting, spelen daarnaast meestal een rol in sociale dienstverlening.

Solidariteit wil nog niet zeggen dat we het altijd en op alle punten met elkaar eens zijn. Verre van dat. Maar het impliceert wel een respectvolle manier om met elkaar om te gaan en een bereidheid om samen te werken. Realiseer je dat zelfs wanneer de standpunten lijnrecht tegenover elkaar lijken te staan, de betrokken groepen het vaak opvallend eens zijn over het grootste deel van het resultaat dat men wil bereiken. Over hoe je dat doel het beste kan bereiken kan je eindeloos steggelen als je het doel niet steeds voor ogen houdt.

Redenen voor je keuze

De mens is als soort succesvol door samenwerking en solidariteit en daarom domineren wij als soort. Een solitair is een einzelgänger die zich (in zekere mate) afzondert van de massa en een eigen weg wil volgen.

Individualisme is in het Westen verheven tot een ideaal waarbij persoonlijke expressie nagestreefd moet worden om jezelf te zijn. De westelijke mentaliteit ziet de maatschappij als een noodzakelijkheid vooral aan de rechterzijde van het politiek spectrum. Zodra men het gevoel krijgt dat er grenzen aan de ‘vrijheid’ zijn, wordt de maatschappij gezien als een noodzakelijk kwaad i.p.v. een goed. En een gevoel is nog geen feit.

In het Oosten ligt de nadruk veel meer op de maatschappelijke rol als radertje in de grote machine. Beslissingen van de overheid worden eerder geaccepteerd als een gegeven waar je weinig aan kan doen. Conformeren met regels als een pandemie lockdown wordt in het Oosten makkelijker aanvaard. Het zijn niet alleen de verschillen in politiek bestel (vormen van autocratie en dictatuur), maar vooral de verschillen in mentaliteit en filosofie.

Inhoudelijke keuze

Jezelf ontplooien als een authentiek mens kan los staan van de uitersten Solitair of Solidair. Je kan op uiteenlopende gebieden zelfs afwisselend beide zijn. Je bent vrij om te denken wat je wilt maar je bent niet altijd vrij om daarnaar te handelen.

Je kan een keuze maken uit individualisme (ik ben anders… althans dat denk je) of als verzet tegen sociale normen (ik gedraag mij anders als statement). Beide kan je doen zonder al te radicaal afstand te nemen van je rol als onderdeel van een groter geheel.
Met kleding en gedrag kan je jezelf als solidair met andere groepen identificeren. De subtiele boodschap van een armbandje geeft steun aan. Maar je kan ook met hetzelfde gedrag je afkeren van je omgeving door bepaalde normen te verwerpen, als stil protest of als radicale afwijzing.

Solidariteit houdt ook in dat je de beslissingen van de meerderheid accepteert al is het vaak vaag hoe die meerderheid tot oordeelsvorming komt. Idem en hoe frequent er verantwoordelijkheid wordt afgelegd uit naam van de meerderheid. Beleidsvorming is meestal complex en excuses of verklaringen zijn geen verantwoordelijkheid nemen ook al wordt dat woord graag in de mond genomen.
Maar uiteindelijk dragen wij met elkaar verantwoordelijkheid voor wat de maatschappij ons oplegt. Je mag en kan daar tegen protesteren maar je kan niet solitair voor eigen rechter spelen (zonder aanzienlijke consequenties).

Omgaan solidariteit

Tenzij je kiest voor een leven als een (zelfvoorzienende) kluizenaar ben en blijf je een lid van de gemeenschap waarin je woont en werkt. Dat brengt met zich mee dat je binnen die omgeving rechten en plichten hebt en dat je ook de voordelen trekt van deelname aan die maatschappij.

Wil je wel de voordelen maar niet de verplichtingen, dan zal je een keuze moeten maken. Zoek een andere omgeving die beter past bij je verwachtingen of pas je instelling of handelen aan zodat de situatie niet constante onvrede geeft. Ontwikkel jezelf op een manier waarop je goed kan functioneren door je te committeren aan je keuze. Dit is niet noodzakelijk hetzelfde als conformeren want ook vormen van (beschaafd) protest kunnen een compromis zijn waar je filosofisch mee kan leven. Ga uit van je principes en waarden en denk en handel daarna binnen het kader van sociale verplichtingen en voordelen.

Claimgedrag komt vaak voor uit het feit dat men recht meent te hebben op bepaalde voordelen terwijl men de verplichtingen zoveel mogelijk wil vermijden. Men is van mening dat ‘er iets (voor hen) gedaan moet worden’, terwijl de bereidheid voor een eigen constructieve rol pas aan bod kan komen als de voordelen zijn ontvangen. Je kan je de underdog voelen, maar als je die rol accepteert en actie aan anderen overlaat dan ben je deel van het probleem en niet deel van de oplossing.

Wanneer er geen bereidheid is tot een compromis, wordt er vaker van schaarste uitgegaan dan van overvloed. Als je te weinig hebt van wat je wilt (zoals geld) dan lijkt er schaarste terwijl de realiteit kan zijn dat er voldoende te delen is als je wat wilt doen om dat te bereiken. Niet zoals rechts meestal stelt ‘werken om voordelen te ontvangen’ maar door de vrijheid die er is te gebruiken om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor je situatie ook als die niet onder je directe controle is. Dit is pittige stof om voor jezelf te overwegen.

Er zijn voorbeelden te over van mensen die slechte omstandigheden konden ontworstelen, maar veel ‘achtergestelde’ mensen zeggen dat ze niet de ‘gelegenheid’ kregen om datzelfde te doen. Doorgaans is de werkelijke oorzaak dat men niet zelf de kansen geschapen of aangegrepen heeft om de situatie te verbeteren. Bewust of onbewust maak je allerlei keuzes die uiteindelijk de richting van je leven bepalen.

Hulp uit solidariteit is prima, maar een tegenprestatie door het nemen van de eigen verantwoordelijkheid is de tweede zijde van de medaille die vaak onbesproken en onbenut blijft..

Liever solitair?

Solidariteit maakt dat je samen sterker staat tegenover een veelheid aan voorziene en onvoorziene nadelen. En de steun van anderen geeft veel mentale en spirituele voordelen. Maar elk voordeel heeft zijn nadeel. Helaas veroorzaakt de solidariteit binnen een groep ook sterke negatieve emoties tegenover andere groepen waardoor niet het individu solitair is, maar de groep die zich afkeert van de bredere maatschappij.
‘Wij en hullie’ en tegenpartijen worden daardoor ‘wij zijn goed en hebben gelijk’ en ‘zij zijn slecht en hebben ongelijk’. De realiteit is dat groepen anders zijn maar dat door groepsdenken (alleen horen wat je wilt horen) een polariserende confrontatie ontstaat die weinig feitelijke basis heeft.

De ‘echokamer’ van het groepsdenken wordt versterkt door internetdiensten die je voorzien van informatie die past bij je interesse-profiel. Het lijkt goed bedoeld, maar het algoritme manipuleert je mening. Dit voedt bizarre overtuigingen en wordt misbruikt door kwade geesten die makkelijk te beïnvloeden lieden manipuleren en er voordeel of macht uit winnen. Het is goed om kennis te nemen van zaken buiten je persoonlijke profiel als je wilt groeien in je ontwikkeling. Niet te nauw alleen een beperkt aantal bronnen gebruiken.

Je groeit als je in staat bent om meerdere tegengestelde zaken in overweging te nemen, zonder het eens te behoeven te zijn met uitgangspunten of standpunten. Bewustzijn van een veelheid aan facetten van wat er speelt kan sterk van invloed zijn op solidariteit met de mensheid in het algemeen of de nauwe solidariteit binnen groepen. Een brede blik is het beste anti-gif tegen solitair denken.

Wanneer je de normen en wetten van de maatschappij aan je laars lapt om zogenaamd ‘vrij’ te zijn, dan vertoon je asociaal gedrag. Het is een schoffering van de strijd die onze voorouders hebben gevoerd om de huidige veiligheid en welvaart mogelijk te maken. De media staan bol van voorbeelden waar mensen in grote en kleine acties hun eigenbelang boven dat van anderen stellen. De 21e eeuw lijkt helaas de tijd van de ‘IK’-generaties, de solitairen. Soms kan je alleen maar medelijden hebben met hun onvrede en eenzaamheid.

Geef het goede voorbeeld en verander de wereld met jouw positieve en constructieve bijdrage. Schelden heeft geen zin, je verlaagt je dan naar het niveau van de solitairen en aso’s (twee verschillende maar niet zelden overlappende groepen).

Hoe denk jij over solidariteit? Is het een mooi principe maar heeft het grenzen? Of heb je principiële overwegingen om het grenzenloos toe te passen? Of kies je juist voor selectief solitair gedrag van jouw groep tegenover andere groepen?