Je karakter bestaat uit de waarden en de principes, waarin je gelooft. Het zijn zaken als rechtvaardigheid, integriteit, zelfstandigheid, eerlijkheid, moed, doorzettingsvermogen. Je persoonlijkheid is een expressie van je karakter, met name in de manier, waarop je met andere mensen omgaat. Je komt authentiek over als je innerlijke karakter en je uiterlijke persoonlijkheid met elkaar in overeenstemming zijn. D.w.z. je doet je niet anders voor dan je bent en dat voelen anderen vaak aan en waarderen dat.
Als je niet tevreden bent met aspecten van je karakter dan vergt dat een ingrijpend zelfonderzoek. Je karakter aanpassen is veel moeilijker dan een paar communicatietechnieken, waardoor je persoonlijkheid anders overkomt.
Karaktervorming
Je karakter wordt gevormd door de waarden die je van je ouders en je omgeving meekrijgt. Ervaringen die je karakter kunnen vormen zijn uitdagingen (mentaal, fysiek en spiritueel), reizen, contact met diverse culturen en culturele uitingen.
Veel mensen zien sport en spel, en met name teamsport, als een goede gelegenheid om je karakter te vormen. Daarnaast is spelen ook belangrijk als creatieve uiting. Het leert je om zowel successen als tegenslagen te accepteren en op een open manier met andere mensen om te gaan. Teamsporters moeten op elkaar blind kunnen varen, want anders is het een los groepje mensen. Teambuilding is dan ook een populair begrip bij bv. managementtrainingen. Iemand die alleen individueel kan presteren en geen team player is, mist wat in zijn karakter. Dat maakt het moeilijk om anderen – en/of zichzelf – te vertrouwen in situaties, waarin je snel beslissingen moeten kunnen nemen.
Kostscholen werden vroeger ook gezien als een instituut om karakter te kweken. Het is na opgroeien in een gezin wel een kunstmatige omgeving, waarin je zowel zelfstandig als in een groep sterk moet staan om overeind te blijven.
Zelfdiscipline
Het vermogen om vol te houden bij de uitvoering van een complexe taak wordt vaak gezien als een teken van een sterk karakter. We hebben allemaal doelen die we graag willen bereiken, maar beperken onszelf vaak op voorhand door aan te nemen dat we de discipline missen. Daardoor doen we onszelf tekort en krijgen een hekel aan bepaalde aspecten van onszelf. We twijfelen aan ons karakter en het gaat knagen aan ons zelfrespect.
Wat we zien als gebrek aan zelfdiscipline is vaak te wijten aan de veelheid aan afleidende signalen. Psychologisch worden we sterk aangetrokken door wat nieuw en blinkend is. Even Social Media gebruiken – en steeds weer interrupties krijgen – en reageren op signalen geeft het gevoel dat je meetelt. Maar het sloopt je concentratie en het vermogen van je karakter om zelfstandig te denken en een koers uit te zetten in plaats van alleen te re-ageren.
Zelfdiscipline is niet alleen een kwestie van karakter. Het bereiken van doelen vereist helderheid over wat je wil bereiken. Samen met een duidelijk doel en een aantal gewoontes kan je presteren op een manier die sterk lijkt op zelfdiscipline. Door je missie in het leven en je doel(en) steeds weer te zien, blijf je gemotiveerd. Op korte termijn doelen stellen die je grotere doel ondersteunen en vooral het behalen van successen, groot en klein, motiveren je. Elke dag aan het begin, einde en elk ander gewenst moment even toetsen aan je missie houdt je scherp en maakt afleidingen minder aantrekkelijk.
Stoïcisme
De Stoïcijnse filosofie kent veel karaktervormende deugden (Virtues) die via de oude Grieken en Romeinen en uiteindelijk de katholieke kerk verspreid zijn. Deze vormen voor een groot deel de basis voor het gedachtegoed van de Westerse beschaving. Daarmee liggen ze ten grondslag aan de levenshouding van de Westerse mens en diens karakter.
- Wijsheid; kennis en inzicht
- Rechtvaardigheid; ieder zijn deel gunnen en fatsoenlijk met elkaar omgaan
- Moed; zelfvertrouwen en onbevangenheid
- Matigheid; overdaad schaadt
Bronnen
Zie o.a. Character van Samuel Smiles voor een ‘old school’ benadering.
Ook een auteur als Stephan Covey heeft er het nodige over geschreven in The 7 habits of highly effective people. Hierin zet hij zich af tegen de verheerlijking van de cultus rond persoonlijkheid die met name Hollywood uitdraagt.
