De maatschappij waarin wij leven is het totaal van de wetten, regels, principes, waarden en normen die wij aanhangen. Sommige regels zijn landelijk of multinationaal, andere plaatselijk. Voor je levenshouding – inclusief maatschappelijk betrokkenheid – en alle aspecten qua sociale omgang zijn er veel regionale verschillen die zelfs op het niveau van een wijk of straat kunnen verschillen.
In ons kikkerlandje hebben we relatief veel vrijheden, al zijn we ons daar niet altijd van bewust of voldoende dankbaar voor, omdat het te vanzelfsprekend is. Aan de andere kant zijn er ook beperkingen in de keuzes die we hebben. We kunnen ons wel uitspreken tegen bv. het hebben van een leger, maar we mogen niet een deel van onze belastingen inhouden, omdat we er niet aan willen meebetalen. Althans, we kunnen dat wel doen uit protest, maar de overheid komt dan vanzelf met een legertje incassoambtenaren in het geweer.
Structuur en (on)aangepast gedrag
De maatschappij is in feite een hiërarchie van afspraken waarbij wetten dwingend zijn, maar op de niveaus daaronder mogen we verschillen van mening en qua gedrag. Aan de andere kant liggen veel waarden en principes ten grondslag aan de wetten en worden erdoor bekrachtigd. De grenzen zijn doorgaans ruim, zolang het gedrag maar niet al te hinderlijk of nadelig is voor anderen. Een buurman die niets aan zijn tuin doet, is minder populair bij zijn buren, maar komt pas formeel in de problemen als er dode bomen vanaf zijn grond in de tuin of op het huis van de buren beginnen te vallen. Excentriek zijn is geen probleem, maar de buren lastig vallen met je ‘onaangepaste gedrag’ kan soms een brug te ver zijn. Wie wil er nu naast de familie Flodder wonen!? Ja juist, mensen met dezelfde instelling.
Degenen die menen hun eigen regels te kunnen bepalen, stellen zich in feite buiten de maatschappij en vertonen gedrag dat we ‘asociaal’ mogen noemen. Als je wegenbelasting betaalt, dan mag je overal op de openbare weg rijden met je scooter, motor of auto. Maar rij je stelselmatig te hard en neem je voorrang buiten situaties waarin je dat hebt, dan ben je asociaal bezig. Lieden die daarop aangesproken worden, reageren niet zelden met “dat maak ik zelf wel uit!”. Prima, maar daarmee plaats je jezelf buiten de maatschappij. Extreme gevallen komen dan uiteindelijk in containerwoningen terecht en zijn daarmee letterlijk en figuurlijk buiten de maatschappij geplaatst… tot ze zich weer weten te gedragen.
We tolereren veel van elkaar, maar niet alles. Dat geldt voor verhoudingen tussen geboren en getogen Nederlanders, maar ook naar nieuwe Nederlanders toe en de afwijkende culturen, normen en waarden die ze meebrengen. Het mes snijdt daarbij aan beide kanten. Onderling begrip en het vinden, en willen vinden, van gedeelde normen en waarden is de weg naar een evenwichtige maatschappij.
Rollen en verantwoordelijkheden
We hebben als lid van de maatschappij veel verschillende petten op in de rollen die we vervullen. Individueel zijn we verantwoordelijk als belastingplichtigen, tegen wil en dank. We hebben een baan of een bedrijf of een uitkering of we vervullen onbetaalde functies binnen onze gezinnen. We zijn partners, familieleden, kinderen en ouders, werknemers en werkgevers, helpende handen, adviseurs en mensen met een missie.
In alle rollen hebben we verantwoordelijkheden ten opzichte van elkaar.
In het kader van Persoonlijke Groei is het goed om eens stil te staan bij jouw rollen, de verantwoordelijkheden en de mogelijkheden die we al dan niet hebben en willen vervullen.
Net als bij de cirkels van sociale contacten kunnen we ook m.b.t. de maatschappij de afstand tot onszelf aangeven.
- de straat, wijk en stadsdeel waarin je woont
- de stad of het dorp
- de regio of provincie
- het land, groter geheel of continent
- je rol als wereldburger
Deze cirkels zijn ook een deel van je identiteit. Tenzij je regelmatig verhuist over grotere afstanden, voel je toch een betrokkenheid bij een bepaalde woonplaats of regio waar je bent geboren en/of opgegroeid. Je komt uit of woont in het Noorden, Zuiden, Westen of Oosten en dat geeft voor sommigen ook een stempel.
Bij dat laatste moet je oppassen, omdat je mensen op basis daarvan verkeerd kan inschatten en anderen dat ook met jou doen. Er zijn nu eenmaal Groningers die van Carnaval houden en Limburgers die dat niet doen (uitzonderingen bevestigen de regel). De tongval of het accent dat je meekrijgt van een bepaalde regio kan ook verkeerde inschattingen veroorzaken.
Ons kent ons
De afstand tot je geboorteplaats en de tijd die je er hebt doorgebracht bepaalt ook de mate, waarin je maatschappelijke betrokkenheid voelt. Een Fries is allereerst een Fries, maar wordt liever niet over één kam geschoren met Groningers en Drenten, en geeft ze eens ongelijk. Maar een Fries is voor een Groninger toch meer een buur dan een Limburger.
We voelen ons – vooral in het buitenland – wel behoorlijk Nederlands maar als NL-burgers onderling toch een stuk minder. Slechts sommigen voelen zich echt ‘Europeaan’. In de VS is er wel een sterke identificatie met de staat, waarin men woont of geboren is, maar de meesten voelen zich vooral Amerikaan. Voor dat laatste zijn dan ook genoeg historische redenen (o.a. het verzet tegen de Engelse overheersing) en het feit dat een groot land met veel natuurlijke rijkdom sterker in zichzelf is gekeerd.
Slechts een enkeling, die in veel verschillende landen heeft gewoond of veel reist, voelt zich echt een wereldburger. Meestal ligt onze loyaliteit dichter bij huis.
Ga voor jezelf maar eens na, hoe jouw gevoelens liggen in de betrokkenheid tot je buren, wijk, stad of dorp, provincie, land en internationale verbanden. Wat betekenen die gevoelens voor je en wat doe je ermee. Voel je je alleen Nederlander in het buitenland en tijdens een voetbalinterland? Of voel je meer en zo ja, wat zou je ermee willen of kunnen doen.
Maatschappelijke betrokkenheid?
Hoeveel mensen zijn echt actief betrokken bij de maatschappij? Is dat slechts een fractie of meer dan je denkt. Het grootste deel van de inwoners woont er, maar werkt er doorgaans niet, met als gevolg files met forenzen. Sommige dorpen hebben nauwelijks werkgelegenheid – op een paar winkels na – en worden vaak omschreven als ‘slaapstadjes’. Op het platteland, buiten de woonkernen, is de relatie tussen wonen en werken veel sterker.
Van de duizenden mensen in een dorp of stad zijn er maar een klein deel betrokken bij het draaiend houden van de gemeenschap. Ambtenaren en politici zijn direct betrokken bij de uitvoering en naleving van wetten en regels. Politieke betrokkenheid heeft te maken met de sterkte van je overtuiging en de ambitie om een rol te spelen in het richting geven aan maatschappelijke ontwikkelingen.
Maar ook in de vorm van vrijwilligerswerk wordt veel bijgedragen, bv. bij sportclubs en andere maatschappelijke verbanden die zonder helpende handen niet of nauwelijks haalbaar zijn, financieel en qua bemensing.
Wat is jouw maatschappelijke betrokkenheid? Kijk eens naar je bredere sociale kringen en welke rol je kan of wil spelen.
Conclusie
De maatschappij, dat zijn we met zijn allen, maar ook ieder van ons individueel. Niet of beperkt bijdragen vormt ook de gemeenschap! We genieten van de voordelen die we als supersociale zoogdieren hebben van de maatschappij en moeten daarvoor een bijdrage leveren en wat vrijheid inleveren.
Groeien als mens kan je door je bewuster op te stellen tegenover je maatschappelijke verplichtingen en je rechten. Als bepaalde ontwikkelingen in de gemeenschap je niet bevallen, draag dan je normen en waarden op een beschaafde en hulpvaardige manier uit om veranderingen mogelijk te maken. Probeer eerst anderen en hun motivatie te begrijpen, voordat je je eigen opinie in het geweer brengt.
