Mentale gezondheid

Fundament Mentaal Je kan een geweldige fysiek hebben maar het moet ook goed zitten tussen je oren. De meest succesvolle sporters hebben dan ook een robuuste mentale gezondheid. Ze weten hoe ze zich qua gedachten en gevoelens moeten voorbereiden. Ze oefenen de bewegingen, de strategie en de tactiek in hun geest. Daarmee krijgen ze hun lichaam optimaal mee en weten ze hoe ze de intimidaties van de concurrentie kunnen negeren.

Ook buiten de sport wordt ons functioneren in belangrijke mate bepaald door onze mentale gezondheid. We kunnen pas goed functioneren als we weten waarom we ons inzetten voor bepaalde doelen. Daarvoor moeten we het zelfvertrouwen en zelfrespect ontwikkelen dat nodig is om onze doelen te bereiken.

Fundamentele pijlers van onze mentale gezondheid

Denken en Voelen zijn twee aparte processen. Hoe die twee van elkaar afhangen kan je zien in de briljante TEDx presentatie van Dr. Alan Watkins – Being Brilliant Every Single Day. Hij daalt af van rationale gedachten tot de meest elementaire chemische processen in de hersenen. Het lijkt alsof de wetenschap alles al door heeft. En toch zijn er nog heel veel vragen open over hoe onze geest en ons lichaam samenwerken.

In de presentatie legt Watkins uit hoe de Resultaten die we willen bereiken afhangen van de volgende hiërarchie:

de Prestatie die we neer willen zetten
welk Gedrag daarvoor nodig is
de invloed van je manier van Denken
wat je gevoelens en stemming op het moment zijn
de emoties die daaronder liggen
je fysiologie (energie niveau, slaap, organen, etc.) die gegevens naar de hersenen sturen

… inclusief een live demonstratie hoe stress een verlammend effect op je hersenen heeft.

Denken, bewust en onbewust

Gedachten zijn processen in onze hersenen. Die kunnen bewust zijn (beredeneerd) en onbewust, hoewel we in dat laatste geval liever spreken van onderbewust. De afgelopen decennia heeft de hersenwetenschap veel geleerd over de wisselwerking tussen de twee. Het bewuste en het onderbewuste worden vaak de Berijder en de Olifant genoemd. Ons onderbewustzijn slaapt nooit (het droomt) en is enorm krachtig. De Berijder stuurt de Olifant (onze focus c.q. concentratie) maar slaagt daar maar ten dele in.

Bovendien staan de psychologische onderzoeken bol van de denk- en inschattingsfouten die we dagelijks maken en hoe irrationeel we vaak te werk gaan. Twee toonaangevende boeken op dit gebied zijn “Thinking Fast and Slow” van Daniel Kahneman en “Predictably irrational” van Dan Ariely.

Gevoelens en emoties

Onze gedachten zijn niet autonoom. Ze staan constant onder invloed van onze stemming en onze emoties. Hoe we ’s ochtends vroeg en ’s avonds laat op exact dezelfde taak of gebeurtenis reageren kan totaal verschillend zijn. Elementaire fysiologische processen als honger, vermoeidheid en slaap zijn van een enorme invloed op onze mentale processen. Zelfs beslissingen die je voor of na de lunch neemt kunnen aanzienlijk verschillen. Helaas zijn we ons vaak te weinig bewust van die context van onze beslissingen of ons handelen… met alle gevolgen van dien.

Zelfrespect, zelfbeeld, zelfvertrouwen en zelfbewust

Ons zelfrespect en ons zelfbeeld zijn belangrijk voor onze mentale gezondheid. Je zelfrespect kan een knauw krijgen wanneer anderen je steeds vertellen dat je “niet goed genoeg” bent. Heb medelijden met die anderen omdat ze het mooie en het goede in jou niet zien… Laat actief zien wie je bent wat je wel kan! Om respect te verdienen, ook van jezelf, moet je er wel wat voor willen doen, je kan het niet claimen!
Zelfvertrouwen krijg je door successen te behalen. Klein beginnen en opbouwen. Het begint met de wens om iets te bereiken. En als dat verlangen sterk genoeg is, dan is er niets dat in je weg kan staan om je doelen te bereiken. Stap voor stap, en soms sprong voor sprong, bouw je aan het zelfvertrouwen dat je nodig hebt om je doelen te behalen. Blijf geloven in jezelf, durf fouten te maken en leer ervan!
Zelfbewust wordt je niet alleen door het besef dat je enorm veel kracht hebt om je doelen na te streven. Je zelfbewustzijn ontwikkeld zich pas goed als je ook bescheiden bent in het accepteren van de behaalde resultaten. Kies voor intrinsieke motivatie om je doel te bereiken, je eigen voldoening. Je eigen tevredenheid met bereikte doelen is waardevol en niemand neemt het je af (het is ook je ‘erfenis’).
Let op de valkuil dat extrinsieke doelen – bepaald door anderen – je handelen kunnen gaan bepalen en je ‘succes’ wilt hebben met materiële doelstellingen en erkenning. Daarin kan je wel doelen bereiken maar ze dwingen je meestal alleen maar om de lat nog hoger te leggen.

Voeding voor je geest

Net zoals voeding consequenties heeft voor onze fysieke gezondheid is het effect van de informatie die we tot ons nemen van belang. Door veel ‘nieuws’ te volgen (per definitie grotendeels negatief!) vergiftigen we onze geest. Als je alleen sensatie bladen leest of alleen reality tv kijkt, dan wordt je net zo ‘leeg’ als de hoofdrolspelers van die aandacht-industrie. Hard maar waar.
Consumeer informatie van hogere kwaliteit en met name kennis waarmee je kunt werken aan je eigen ontwikkeling. Dat is het beste pad om je mentale gezondheid te behouden en te verbeteren.
Weten we eenmaal Waarom (Reden) we iets doen en Wat (Doel) we willen bereiken, dan wordt het Hoe (Tactiek) belangrijk. Als je geen richting hebt dan speelt het Hoe een minder belangrijke rol. Zonder doel kom je alleen waar de winden van het toeval je heen blazen en niet op de plaatsen waar je wil zijn.
Om mentaal gezond te functioneren hebben we een structuur nodig om optimaal gebruik te kunnen maken van de beschikbare hoeveelheid tijd en onze evenzeer beperkte energie. Dat is het kernpunt van het fundament van het goed gebruik maken van Tijd en Energie.