Cultuur

Wees je er van bewust dat cultuur (kunst, muziek, expressie) een belangrijk onderdeel kan zijn van je persoonlijke ontwikkeling. Waardering voor zaken zonder extrinsieke waarden (geld, status, etc.) helpt je om de wereld om je heen te zien door andere ogen.

Veel creatieve uitingen vallen onder de noemer Cultuur. We kunnen ons uiten in onze actieve (deelname of uitvoering) en passieve (toekijken en waarderen) culturele activiteiten. Muziek is iets dat dieren missen, want de zang van vogels is mooi, maar slechts een communicatievorm. Er zijn wel wat schilderende mensapen en zelfs olifanten die handig zijn met een kwast, maar of die ‘cultuur’ produceren is alleen onze interpretatie (ook mensen doen van alles voor een banaan). Dans, toneel, beeldhouwen en andere kunstzinnige expressies zijn culturele uitingen. Wanneer je zelf uitdrukking geeft aan je creatieve impulsen, dan maakt – voor jou – de grote of de kleine K niet meer uit. Ook veel hobby-activiteiten kunnen een culturele component hebben.

Samen culturele uitingen ervaren is mooi, maar de interpretatie is toch weer heel persoonlijk.

Culturele uitingen zijn net als Spelen uitingen zonder een directe bijdrage aan essentiële levensbehoeften. Toch zijn ze onmisbaar om te voldoen aan ons gevoel voor schoonheid, genot en waardering. Bovendien zijn ze vaak een brandpunt voor sociale evenementen.

Wellicht is het ook beter om een onderscheid te maken tussen Kunst en Cultuur. Beide begrippen hebben een sociale component, maar die is bij cultuur meer uitgesproken. Ook over de grote en kleine ‘c’ en ‘k’ zijn boekdelen te schrijven.

Soorten culturele uitingen

  • kunst
  • muziek en dans
  • architectuur
  • eetcultuur
  • volksgebruiken en rituelen

Kunst

Cultuur - beeldhouwerk

Kunst geeft ons een andere blik op de wereld, omdat het oog van de kunstenaar iets heeft gezien dat anderen niet (kunnen) zien. De kunstenaar maakt het ongrijpbare zichtbaar.
Een beeldhouwwerk kan je zien als een blok steen, waar alles afgehaald is wat niet nodig was om een figuur uit te beelden. Maar dat kan op duizenden verschillende manieren met heel verschillende technieken. Het resultaat loopt uiteen van een ruwe abstractie tot een griezelig echt lijkend realisme. Elk heeft zijn waarde en zal verschillende mensen op verschillende manieren aanspreken.

Schoonheid en kunstzinnigheid zijn alleen te vinden in de perceptie van de observator. D.w.z. in individuele interpretatie en waardering, al zullen verschillende groepen mensen wel elkaars voorkeuren zoeken en speelt maatschappelijke acceptatie van sommige kunstuitingen een aanzienlijke rol.

Artiesten creëren een orde en symmetrie die in het universum onwaarschijnlijk (zeg nooit nooit) spontaan zou ontstaan. Vaak wordt als voorbeeld genoemd, hoe waarschijnlijk het is dat een groep apen die een eeuwigheid op schrijfmachines rammen, de werken van Shakespeare reproduceren. Hogelijk onwaarschijnlijk zelfs met een eeuwigheid en een oneindig aantal apen. Dat er in de willekeurige stroom tekens een paar leuke popsongs zitten, is wellicht wel mogelijk.

Selectieve expressie

Het aantal ‘mooie’ combinaties van materialen of klanken of kleuren is oneindig veel minder dan het aantal mogelijke combinaties. Het maken van de juiste keuzes door de artiest, zowel als de interpretatie door anderen, maakt kunst zinnig en meer dan spelen met materialen. Maar er zullen altijd artiesten zijn die ‘niet begrepen’ worden – of nog niet – zonder dat dit iets af behoeft te doen aan hun expressie.

Kunst ‘begrijpen’ is niet noodzakelijk iets wat je wel of niet kan. Je kan kunst leren waarderen door de intentie en de esthetiek te leren van kunstkenners. Maar ook dan nog blijft er een groot verschil tussen waarderen en mooi vinden. En wat je uiteindelijk in je eigen woonkamer ophangt, is nog weer een ander verhaal.

Oude meesters en context

De kunst van oude meesters in de musea is net zozeer cultuur als de betere graffiti Street art. Maar waardering is subjectief en het oog van de waarnemer bepaalt, of iets als cultuur wordt aangemerkt.

Wel is het zo dat kennis van cultuur bepalend kan zijn voor de waardering. Met achtergrondinformatie kan je de context beter inschatten. Wat de één ziet als een op zichzelf staande ‘show’ zonder veel inhoud, kan een ander waarderen als een bijzondere uiting. En dan nog binnen het kader van een sociaal gegeven of een richting in de kunst. In de ogen van buitenstaanders kunnen deskundigen snobistisch overkomen, maar vaker is dat een communicatieprobleem, omdat de terminologie en de context niet over komt. Als beide partijen een midden kunnen vinden, dan kan een beoordeling van de integriteit van de kunstzinnige uiting de basis vormen voor wederzijds begrip.

Kunst als digitale informatie

Digitale kunst zal in de toekomst een steeds grotere plaats innemen. Nu kunnen we al online genieten van de inhoud van veel musea, al is de ervaring anders dan een fysieke aanwezigheid bij het object.

Maar digitaal gegenereerde kunst is anders dan fysieke kunst. Het is de pure informatie waarmee de artiest emoties en indrukken teweeg wil brengen. Het materiaal – van hout, steen, verf tot bits en bytes – is dan ook minder belangrijk dan het effect dat het object teweeg brengt in de toeschouwer (of zelfs actieve deelnemers). Het is ook oneindig deelbaar en steeds perfect (te perfect?) reproduceerbaar. Maar vergelijkbaar hebben de live muziekuitvoering en de digitale registratie ook elk hun eigen waarde.

Performance

Vrije expressie door iets uit te beelden of een statement te maken, valt vaak onder de noemer ‘performance’. Voor velen is het “art for art’s sake” en bereikt daarmee zelden het grote publiek of alleen als ‘slecht voorbeeld’. Maar dat is zelden de intentie van de artiest die alleen de drang voelt om zich te uiten. Ongetwijfeld zijn er de nodige gevallen, waar de kunstenaar ‘gezien’ en erkend wil worden binnen de kunstgemeenschap, een signatuur wil afgeven.

Muziek en dans

Muziek is een apart gebied van Cultuur dat een enorm onderdeel is van ons leven. Daarom is dit onderwerp op een eigen pagina verder uitgediept. Zie Daar zit muziek in.

Dans

Cultuur - Ballet

Direct verbonden aan muziek is de manier, waarop we met de muziek mee bewegen, als we dansen. Die beweging geeft onze sfeer weer van rustig meedeinen tot uitbundig springen of helemaal uit ons dak gaan. Opgaan in de muziek met dans is een bijzondere expressie met spirituele aspecten, al dan niet geholpen met een pilletje (niet aan te raden).

Ballet voegt een speciale dimensie toe aan muziek en ook tijdens musicals wordt er uitbundig gedanst. Bollywood films zijn zonder dans niet voor te stellen, want dat is een integraal onderdeel van het verhaal.

In de oertijd dansten de eerste mensen rond hun kampvuren om een succesvolle jacht te vieren en om de jacht uit te beelden. Met muziek erbij van stokken op boomstammen en later trommels en andere instrumenten.

Jongeren dansen zoals de hype van het moment aangeeft. Sommige ouderen dansen vrolijk mee. Anderen houden van formele dansen met vaste patronen en passen waar de partners synchroon hun verbondenheid weergeven. De eerste dans bij een huwelijk is spreekwoordelijk en in feite een soort voorspel…

Het uitdagen van potentiële seksuele partners door dans is een normale uiting. Soms heel formeel of ritueel en soms heel uitbundig en sensueel. Vooral in Latijns-Amerika neemt dit vormen aan waar nuchtere Hollanders van moeten blozen… grotendeels onnodig!

Architectuur als cultuur

Onze voorouders waren holbewoners, maar wij bouwen onze eigen grotten bovengronds. Elk gebouw heeft een expressie, van fantasieloos functioneel tot wonderlijk, sierlijk, indrukwekkend, tijdloos en inspirerend.

Cultuur als architectuur

Elk land heeft zijn eigen stijl qua architectuur en dat lijkt soms ook samen te hangen met de stemming van de mensen. Architectuur wordt ook bepaald, doordat men hoofdzakelijk binnen leeft door het klimaat, of omdat er een intensief buitenleven is met veel sociale contacten.

De ruime avenues van Parijs en de canyons van glas en staal in New York zijn niet met elkaar te vergelijken. De mensen die deze wereldsteden bevolken zijn evenmin met elkaar te vergelijken, en dat is maar goed ook. Moderne gejaagdheid en Gallische flair spelen zich op verschillende golflengtes af en laten zich niet makkelijk kwantificeren voor een vergelijk. Je moet de architectuur en de volksaard proeven en aanvoelen. De verschillen kan je enkel aanvaarden, of niet. Over smaak valt niet te twisten en over gebrek aan smaak al helemaal niet.

Architectuur verbindt mensen, maar houdt ze ook gescheiden als een Berlijnse muur. De architectuur van een oude Roomse kerk of een Protestantse kerk geven blijk van de culturele en spirituele instelling van de gemeenschappen. Bij een Joodse synagoge en een Islamitische moskee is het verschil al even fundamenteel, al zijn beide religies met Abraham in hun geschiedenis lijnrecht tegenover elkaar.
Maar de link tussen religie en architectuur speelt steeds minder een rol. Functionaliteit speelt meestal een hoofdrol en maar zelden is er het lef en de visie om een gebouw neer te zetten dat een paar eeuwen mee kan.

De gribus van een achterstandswijk is niet te vergelijken met de elegante façade van een klassieke binnenstad,  of de gemoedelijkheid van een ouderwets dorpsplein. Het lijkt soms of de mensen en de architectuur elkaar indirect beïnvloeden, al moet dat een proces van vele jaarringen zijn en niet van een paar decaden.

Cultuur - oude en nieuwe architectuur

En soms is er ook een anachronisme, zoals het kerkje vlak bij Wall Street dat geklemd staat tussen wolkenkrabbers van het financiële hart van de wereld. Het is nog slechts een schamele herinnering aan een eenvoudig begin. We houden vast aan oude architectuur, maar produceren helaas weinig meer wat over eeuwen nog te bewonderen is, uitzonderingen daargelaten. Maar laat de architecten en hun broodheren maar dromen van het nalaten van een culturele erfenis in beton, staal en glas (en steeds meer kunststof).

Eetcultuur

Elk land heeft zijn eigen eetcultuur. Zelfs een ‘barbaars’ fastfoodland als de VS kent veel lokale eetculturen en tradities. De steden zijn kosmopolitisch, maar in gebieden – soms niet groter dan een stadsdeel of zelfs een paar straten – zijn eetculturen uit de landen van de immigranten te vinden. In Manhattan liggen Little Italy en Chinatown veel dichter bij elkaar dan de oorspronkelijke landen, maar verschillen nog evenveel qua visie op eten.

Eet cultuur - Koolhydraten en vet-vrij?

Ook de manier waarop de verschillende landen omgaan met eten, is heel verschillend. In Zuid-Europa is ‘eten’ een sociaal evenement op kleinere of grotere schaal. Over eten kan je met een Spanjaard, Italiaan of Griek uren praten. En wat grootmoeder maakt(e) is nog altijd het summum van kookkunst. Helaas is er daardoor weinig begrip voor andere eetculturen, al houdt het McDonalds en consorten grotendeels uit het Middellandse Zeegebied.
Eten is samenzijn en genieten van elkaar, ook al wordt er luidkeels gediscuteerd en sneuvelt er wellicht wat serviesgoed. Het is geborgenheid en comfortfood, identiteit en samenhorigheid. Geen wonder dat veel emigranten in de VS zo vasthouden aan hun oorspronkelijke eetcultuur. En dat is maar goed ook, want anders aten ze daar niets anders dan cheeseburgers en reden de ambulances echt aan en af.

Michael Pollan geeft in Een pleidooi voor echt eten niet voor niets aan dat de traditionele eetculturen nog steeds hun waarde hebben. Alleen al, omdat ze honderden tot duizend jaren oud zijn en het dieet redelijk gezond is. Althans, dat laatste maakt hij op uit het feit dat de betreffende bevolkingsgroepen nog niet uitgestorven zijn. Zie met name de zegeningen van het Mediterrane dieet.

Regionale keukens

Over regionale keukens zijn duizenden kookboeken geschreven en er lijken er elk jaar meer uit te komen. Over eten kan je leuk lezen en ideeën en technieken opdoen. Maar uiteindelijk moet je de keuken in om te zien, wat je er zelf van bakt… of aanbakt.
Gewoon een potje koken met wat fantasie en afwisseling is leuk. Je maakt jezelf en je familieleden, vrienden en kennissen gelukkig. En een tuinfeestje met een rokende barbecue is op zijn tijd niet te versmaden. Echt fanatiek ‘op stand’ koken is voor een kleinere groep een uitdaging. Meer mensen sparen de culinaire uitspattingen op tot de feestdagen.

Uit eten gaan is weer populair na een stevige dip rond de financiële crisis van 2008. Uiteraard wordt in de meeste horeca heerlijk gekookt en draagt de ambiance bij aan het genot. Maar vaak buiten de deur eten is niet het beste. Uiteindelijk is het beter om zelf het soort eten te bereiden dat je het beste smaakt. En je weet dan echt wat je eet, vooral wanneer je verantwoord inkoopt. Koop basisproducten en zo weinig mogelijk bewerkte producten, omdat tijdens de bewerking vaak voedingsstoffen verloren gaan en smaakmakers toegevoegd worden, met name suiker en zout.
Kies voor gezond, en voor kwaliteit boven kwantiteit. Een ‘ongezonde’ uitschieter op zijn tijd mag geen probleem zijn, maar hou wel een gezond evenwicht aan met het eten dat je het grootste deel van de tijd consumeert.
Geniet van eten, maar wel met mate.

Volksgebruiken en rituelen

Dit valt ook onder Cultuur, al is er in Nederland niet zoveel meer van terug te vinden. Sinterklaas – voor de kinderen – is al bijna door de Kerstman – feest voor grote mensen – ingehaald. Bovendien is twee keer diep in de buidel tasten in de laatste maand van het jaar voor de meeste mensen niet weggelegd. De overige feestdagen zoals Pasen en Pinksteren zijn hun religieuze oorsprong grotendeels kwijtgeraakt en worden alleen warm gehouden door de commercie die ze graag gebruiken om extra eten en drinken af te zetten.

Lokale gebruiken zijn regionaal nog wel hier en daar te vinden, maar dan vaker in de vorm van spectaculaire evenementen zoals de Paasvuren (indrukwekkend, maar niet echt goed voor het milieu).

Kortom, de veelzijdigheid van volksgebruiken is tanende. Het zijn alleen nog de grotere gebruiken zoals Carnaval, om eens lekker uit de band te springen. Van historie en ritueel kunnen we nauwelijks meer spreken.

In andere landen leven landelijke of regionale gebruiken nog wel voort. Maar meestal moet het ook daar concurreren met de overvloed aan indrukken die mensen via de media en internet aangeboden krijgen. Wie gaat er nu nog naar een lokaal vuurwerk kijken, terwijl je samen met de Australiërs kan aftellen en hun spectaculaire New Year vuurwerk kan bekijken?

Nog even het volgende…

Zoek jij een PG Gids/Begeleider? Vraag NU een gratis en vrijblijvende eerste inventarisatie aan voor begeleiding voor Persoonlijke Groei.

Het doel van deze cursus is om met Gedragsverandering stress-bestendig te worden.

Info / Bestellen

Inspiratie:

Er zijn weinig gaven waarmee men in het leven zoveel goed kan doen als met eenvoudige vrolijkheid.Allard Pierson

Plaats een reactie