‘Time to Think’ – Nancy Kline

Subtitel: Luisteren om de menselijke geest te laten opbloeien. (Listening to ignite the human mind).

Neem jij wel eens tijd om na te denken? Een rustige plek of een locatie waar jij je prettig voelt opzoeken, papier en een pen bij de hand, en nadenken. Echt?

De meeste mensen geven aan dat ze daar de tijd niet voor krijgen. Ze hebben teveel verplichtingen en een constante stroom interrupties van hun telefoon. Kortom, ze geven zichzelf niet de tijd of nemen die tijd niet.
Blaise Pascal (Franse wetenschapper, midden van de 17e eeuw) schreef “Al het leed der mensen spruit hieruit voort, dat zij niet rustig in hun kamer kunnen blijven” (en nadenken).

Echt met aandacht Luisteren

Nog belangrijker is of andere mensen je de ruimte geven om na te denken en je gedachten te ordenen? En gun of geef jij dat de mensen waar je mee omgaat? Tijdens een gesprek denken wij vaker aan onze eigen reactie op wat de ander zegt. We vinden onze opinie en ons verhaal belangrijker dan wat de ander inbrengt. Het lijken leuke gesprekken waar je verbaal haasje-over met iemand speelt en elkaars zinnen afmaakt. Maar in feite val je de ander steeds in de rede en geeft geen gelegenheid om een gedachtenstroom tot een onafhankelijke conclusie te laten komen.

Warren Buffet heeft het treffend gezegd: ‘het mooiste wat wij elkaar kunnen geven, is onze volle aandacht’. Verbaal pingpong is leuk, maar het is van een hogere orde om met volle aandacht naar iemand te luisteren. Het is indrukwekkend, als je alleen maar met vriendelijke aandacht kijkt naar de ogen van de ander en het respect toont om de ander zijn gedachten onafhankelijk te laten ontwikkelen.

Een omgeving en ruimte om na te denken

Het boek gaat niet over jezelf de tijd gunnen om na te denken. Het gaat vooral over het scheppen van een omgeving (Thinking Environment) waarin je anderen de gelegenheid geeft om te denken. Het eerste probleem dat wij daarbij tegenkomen is, dat wij anderen veel te weinig de ruimte geven om na te denken. Aan een half woord hebben wij vaak al genoeg. Wij denken dan al te weten waar onze gesprekspartner het over heeft. Bijval en ondersteuning lijken dan positief, maar in feite staan wij al veel te snel klaar om onze eigen visie te etaleren.

Ruimte om te denken begint met Luisteren. Jawel, Luisteren met een hoofdletter ‘L’. Niet alleen goed luisteren of empathisch luisteren, maar de ander volledig de ruimte geven om zich te uiten.

Je hoort mensen soms zeggen “Ik heb toch zo’n goed gesprek met haar of hem gehad!”. Als je dan vraagt waar ze over gesproken hebben, dan is het antwoord meestal “Ehhhh, over mij…(en mijn problemen, mijn meningen en mijn behoeften)”. Het is heerlijk om eens je hart te kunnen luchten tegenover iemand die heel goed kan luisteren.

Bijval is wat anders dan Luisteren

Met name als je met iemand spreekt die al snel antwoord “Oh, ik weet precies wat je voelt!”, dan lijkt dat hartelijk. Ja, het is een erkenning van jouw gevoelens, de ander herkent die gevoelens, maar ze zijn niet identiek. Jouw ervaringen kleuren je gedachten en ook onschuldig lijkende voorvallen of opmerkingen kunnen bij verschillende mensen heel divers overkomen. Elke reactie is uniek.

Op het moment dat je je dat op een diep niveau realiseert, zal je ook de bereidheid voelen om de ander de gelegenheid te geven, zich uit te drukken, met jouw aandacht. Zonder aannames en aanvullende of tegengestelde opinies. Maar alleen met respect en herinnering dat de ander alles wat relevant is boven water kan halen… zonder stoorzender.

Indringende vragen stellen

Als je iemand de tijd geeft om alles te zeggen wat zij of hij op zijn lever heeft, dan denk je op een gegeven moment “Dat was het dan…”. Maar vraag in zo’n geval eens “En wat verder nog?”. Dat is een heel geniepige vraag, want maar al te vaak komt dan pas echt alles los. Blijf rustig luisteren, geef je aandacht, ook als er ‘ongemakkelijke’ stiltes vallen. En vraag daarna nog een keer “En wat is er nog meer?”.

Het is tekenend dat mensen het bevrijdend vinden, als iemand eens open en zonder storende interrupties naar ze luistert. Als iets te lang onduidelijk is, stel dan wel een verhelderende vraag, zoals “Wat bedoel(de) je met…?”. Niet direct iemand onderbreken, als je iets niet kan volgen, blijf luisteren en let op hints die het wel duidelijk maken voor jou.

De 10 componenten van een Denk Omgeving

Volgens de auteur zijn er een aantal fundamentele onderdelen van een omgeving waarin mensen de ruimte krijgen om te denken. Dat is zowel fysiek als facilitair.

1. Aandacht; zonder oordeel
2. Indringende vragen; prikkels om door te blijven denken
3. Gelijkwaardigheid; geen verschil in status, mens tot mens
4. Waardering; alles van de ander op waarde schatten
5. Ongehaast; geen druk en de volledige vrijheid
6. Aanmoediging; subtiele signalen zonder inhoudelijke kwalificatie
7. Gevoelens, emotionele ontlasting; laat alles maar (naar buiten) komen, zoals het is
8. Informatie; alles wat de denker inbrengt is informatie
9. Ruimte die je eigenwaarde steunt; erkenning dat de denker meetelt
10. Diversiteit geeft kwaliteit; geen ‘echo-kamer’ van overeenkomende kwaliteiten maar zoveel mogelijk verschillen in karakter, eigenschappen en cultuur om denkprocessen te stimuleren.

Ongetwijfeld denk je, “Tjonge, wat een lijst, daar is toch geen tijd voor!”. In de praktijk blijkt het geduld en het respect dat deze benadering met zich mee brengt, veel tijd te sparen. En de kwaliteit van het resultaat is veel hoger dan met druk op de ketel, snel, snel, snel.

De 6 stappen van een Denk Omgeving

Nancy Kline worstelde lang met de formele structuur van de Denk Omgeving. De voorbeelden leken steeds weer op punten af te wijken. Uiteindelijk keek haar man door haar aantekeningen heen en herkende de steeds terugkerende 6 stappen. Soms zit je te dicht op de details om de structuur te zien, ook al ben je intensief bezig met denken…

1. Luister op een open manier, zonder een enkele interruptie. Kijk naar de ogen van mensen en geef ze de ruimte om hun gedachten volledig en ongestoord af te maken.
2. Bepaal wat het doel van de sessie is. Blijf vragen, “ En wat nog meer…”, wel 7 keer!
3. Zoek naar de aanname/overtuiging die ze blokkeert. Beperkende overtuigingen (Limiting Beliefs).
4. Stel een indringende vraag. “ Als je er zeker van zou zijn dat niet waar was (of juist het tegengestelde waar kan zijn), wat zou je dan doen?”. Dit grijpt terug naar 3, wat als je overtuiging niet waar is, welke mogelijkheden zou dat dan geven (stel de vraag, maar maak geen suggesties!)
5. Schrijf het antwoord op. Formuleer het verkregen inzicht kort.
6. Toon waardering voor elkaar.

Meer formeel:

• Waar wil je over nadenken (de probleemstelling)? Luister. Als de Denker uitgepraat lijkt, vraag dan “Is er nog meer?” of “ En verder…”. Blijf doorgaan tot de denker echt ‘leeg” is en de essentie van het probleem bereikt heeft.
• Wat wil je bereiken met deze sessie?
• Welke aannames of beperkende overtuigingen heb je die je tegenhouden om je doel te bereiken? Erken dat het ‘mogelijk’ is dat de aanname terecht is, maar vraag waarom dat de denker tegenhoudt. En wat is het positieve tegengestelde van die aanname/overtuiging?
• Indringend: “ Als je zeker wist dat bestaat, welke ideeën kan je dan bijdragen om het doel te bereiken?
• Schrijf de indringende vraag op. De denker kan dit als leidraad gebruiken om creatieve blokkades verder op te lossen, ook na de sessie.
• Welke kwaliteiten respecteer je in elkaar? Een afsluiting tussen de Denk partners of binnen de groep die een sessie doorloopt.

Conclusie, Denken stimuleren door Luisteren

“Time to Think” is een indrukwekkend boek. De auteur geeft voorbeelden van belangrijke vergaderingen die door het toepassen van de methode, doorbraken mogelijk maakten en zelfs internationale conflicten en oorlogen konden voorkomen.

Het toepassen van de methode moet je leren en dat gaat het beste in de praktijk. Met name de voorzitter moet de aanpak met veel geduld en gevoel faciliteren. Een vergadering waarin iedereen de kans krijgt om een zinvolle bijdrage te leveren zonder stoorzenders, maakt veel meer indruk dan druk gekakel. Brainstorming in een groep wordt vaak gedomineerd door de mensen met veel meningen. De bijdrage van stille denkers wordt door de ruis weggedrukt. Zie Brainstorming op de juiste manier en BrainWriting als een alternatief.

Andere mensen waarderen en ze de ruimte geven is in veel gevallen het tegengestelde van ons individualisme en geldingsdrang. Met name de ‘haantjes’ in competitieve omgevingen zullen hieraan moeten wennen.

Zie ook het vervolg, ‘More time to think’, dat ingaat op Denken en Luisteren als een manier om te ‘zijn’. Wij denken productief te zijn door te Doen (busy) maar er voor anderen Zijn is vaak productiever.