Thinking Fast and Slow – Daniel Kahneman

NL titel: Ons feilbare denken

Het gezaghebbende boek van Kahneman is de weerslag van decennia wetenschappelijk onderzoek en een groot aantal psychologische testen. Vooral zijn lange samenwerking met zijn collega Amos Tversky is een heel productieve tijd voor hem geweest waarin de basis voor veel hoofdstukken van het boek zijn gelegd.

“Nature has placed mankind under the governance of two sovereign masters, pain and pleasure. It is for them alone to point out what we ought to do, as well as to determine what we shall do.”

Twee systemen

Systeem 1 is de snelle en instinctieve manier die voornamelijk gevoed wordt door de oudere hersenstructuren die aan het begin van onze evolutie ontstaan zijn. Dit systeem houdt van verhalen en verbanden.
Systeem 2 is de langzame rationele manier waarop we denken, stap voor stap, gedreven door de neo-cortex waarin de meest moderne structuren van onze hersenen zich bevinden.

Kahneman legt de sterke en zwakke punten van beide systemen bloot.

De snelle manier van denken is niet alleen een functie van het “reptielen brein” (de oudste brein structuren) maar werkt veelal met onbewuste herkenning van patronen. De eerste indruk die we hebben is vaak niet rationeel te verklaren. Niet alleen onze ervaringen spelen een rol maar ook de manier waarop de hersenen ons gedrag proberen te optimaliseren.

De langzame manier van denken is de ratio die ondersteund wordt door de meest moderne structuren in de hersenen. We kunnen hiermee allerlei zaken stap voor stap analyseren maar dat gaat veel langzamer dan de snelle instinctieve reacties.

Verkeerd denken

Kahneman toont aan dat we vaak de verkeerde manier van denken gebruiken voor het oplossen van alledaagse problemen waardoor we in de problemen komen. Waar we een rationele beslissing op feiten moeten nemen handelen we te vaak instinctief omdat “het wel goed zal zitten”. En waar we beter op ons onderbuik gevoel af kunnen gaan besteden we te veel tijd aan triviale afwegingen die uiteindelijk de kwaliteit van de beslissing niet vergroten.
De twee systemen kennen apart hun beperkingen. Een groot aantal psychologische onderzoeken toont aan hoe zeer we ons vergissen in alledaagse situaties.

Voorbeelden van verkeerd denken

• Vooral experts denken dat ze met meer informatie betere beslissingen kunnen maken. Mis poes, meer informatie blijkt vaak alleen maar verwarrend te werken. De kunst is om alleen de relevante informatie te gebruiken en de ene expert is daar net wat beter in dan de ander.
• Aandelenhandelaren doen het inderdaad ongeveer net zo goed als een aap die pijltjes gooit maar met hun bonussen hebben ze weinig problemen met die classificatie.
• De beslissingen die je voor de lunch en na de lunch neemt op basis van dezelfde informatie kunnen enorm verschillen zonder het te beseffen. Vermoeidheid en gebrek aan voeding voor de hersenen kunnen een enorm effect hebben.
• Het internet biedt ons oneindig veel informatie en kennis. Maar veel te vaak zoeken we alleen maar naar die informatie die onze veronderstellingen ondersteunen. Daarmee staan we niet open voor nieuwe informatie of inzichten.
• Einstein heeft gezegd dat steeds weer hetzelfde doen en andere resultaten verwachten krankzinnig is. Helaas blijkt veel van het menselijk handelen onder die noemer te vangen. De geschiedenis herhaald zich steeds en we blijken er weinig van te leren.

Het zijn niet alleen vooronderstellingen die ons op het verkeerde been zetten maar de manier waarop wij beslissingen nemen is soms bizar. Het het grootste gemak negeren we alle statische beginselen, of we nu professionals of leken zijn. In sommige gevallen lijkt onze samenleving meer op een aflevering van Monty Python’s Flying Circus. Je bent geneigd je af te vragen hoe wij als soort nog kunnen overleven :-(. En dan hebben we het nog geen eens over politiek en zo…

Menselijk versus Economisch bewust

Hij maakt ook een onderscheid tussen Mensen en Econs. Mensen maken een ruwe inschatting van situaties en letten niet de kleine letters van contracten. Econs rekenen alles door en kennen alle voorwaarden van hun beslissingen. Daarom gaan Mensen vaak het schip in. Of Econs gelukkiger zijn is maar de vraag maar in ieder geval laten ze zich niet bedotten als het om regels en financiële zaken gaat.

Het boek staat bol van interessante en opvallende psychologische onderzoeken. Het is redelijk toegankelijk geschreven maar toch wel taai leeswerk. Echt voor de liefhebber van psychologie die een overdaad aan inzichten voorgeschoteld krijgt. Maar in het kader van je Persoonlijke Ontwikkelen is het goed om eens een boek te lezen dat je dwingt om je hersens eens goed uit te rekken.

Irrationeel

Fast & Slow is niet de enige publicatie die op ons vaak irrationele gedrag wijst, zie bv. ook Predictably Irrational van Dan Ariely gaat hier op een wat meer populaire manier op in. The Organized Mind van Daniel Levitin is vergelijkbaar qua niveau van statistiek en logica. Nudge van Thaler en Sunstein bevat ook veel zaken die Kahneman vanuit een andere optiek bespreekt. Ook Malcom Gladwell heeft in meerdere boeken een analyse gemaakt van inschatting fouten die te wijten zijn aan onze denk patronen. Hierdoor komen we te vaak in de problemen en zeker in ons dynamische tijdperk.

Beoordeling door lezers op Goodreads.com.

Inkijken/Kopen op Amazon.com