Tegengif voor positiviteit – Oliver Burkeman

Leestijd: 5 minuten

Subtitel: Geluk voor mensen die een hekel hebben aan positiviteit

Oliver Burkeman is een journalist die voornamelijk werkt voor de Engelse krant The Guardian. Zijn vaste column daar heeft de pakkende titel ‘This column will change your life’ over actuele problemen in het leven. Eerder schreef hij ‘Help!’ over de zelfhulpindustrie (subtitel: ‘How to Be Slightly Happier, Slightly More Successful and Get a Bit More Done’).

Voor dit boek interviewde hij opmerkelijke personen en instituten, en beschreef zijn ervaringen over bezoeken aan bijzondere plaatsen.

Een positieve instelling is op zich een goed streven. Zie ook Je instelling maakt het verschil. Het is goed om in jezelf te geloven maar zonder de arrogantie van “Ik doe dit wel even, het Moet lukken”. Je doelstellingen en ego moeten los van elkaar staan want anders is elke tegenslag een persoonlijk falen in plaats van een mogelijk zinvol leermoment. Er moet ruimte blijven voor realisme en een kritische blik. Burkeman geeft van deze benadering veel opvallende voorbeelden.

De leider van de grootste kerk in de VS bleef positiviteit preken, terwijl zijn kerk op de rand van een faillissement stond. Lovenswaardig maar niet erg realistisch. Filosoof Eckhart Tolle leefde in het moment door weinig te zeggen, alleen te Zijn. Hij verraste Oliver bij het afscheid met een onverwachte en hartelijke knuffel, een mooi moment. Het museum van mislukte producten en de viering van de Dood in Mexico zijn andere krenten uit de pap.

Op zich leest het boek makkelijk, maar het is uiteraard geen jongensavontuur of een roman. Leerzaam en informatief.

Blinde positiviteit is misleidend

Optimistisch zijn is goed, maar de positieve instelling moet wel getemperd worden met een dosis realiteitszin. Je positief voordoen door steeds met een geforceerde grijns op je gezicht rond te lopen, is geen houdbare benadering, het dreigt een grimas te worden.

Iedereen wil graag ‘gelukkig’ zijn, maar laat dat geen obsessie worden. Een leven met activiteiten die voor jou betekenis hebben, schept goede voorwaarden. Als zodanig is geluk een resultante en geen doel op zich.
Vaak verbindt men aan geluk voorwaarden. Als ik X bereik dan ben ik gelukkig. Fout! Als je ooit X bereikt dan wil je X+1, X+2… Y, etc. Het is een oneindige zoektocht die voornamelijk op externe validatie van jouw eigenwaarde is gebaseerd. Je mag grote dromen hebben, maar in de uitvoering is een realistische en praktische instelling beter.

Filosofie en doelen

Burkeman geeft een korte rondleiding door de uitgangspunten van Stoïcisme en Boeddhisme. Van bewustzijn van het slechtst mogelijke resultaat tot aanvaarding van wat is.
Beide filosofieën hebben een benadering over verwachtingen. In het nastreven van geluk en succes hebben wij verwachtingen die niet realistisch zijn. Wij hebben maar een zeer beperkte invloed op de realiteit om ons heen, maar toch blijven wij proberen om resultaten te forceren op basis van onrealistische doelstellingen.

Eclatant is de research naar de Yale studie naar succes die door heel veel positiviteit- en productiviteit guru’s wordt aangehaald. In 1953 werd aan afstudeerders van deze universiteit gevraagd of ze een lange termijn plan voor hun leven hadden. Slechts 3% bleek dat te hebben. Twintig jaar later werd contact met hen opgenomen. De 3% bleek evenveel rijkdom vergaard te hebben als de overige 97% bij elkaar.

Maar uit het onderzoek van Burkeman en eerdere research van de nieuwssite Fast Company, bleek er in de archieven van Yale niets over dit onderzoek te bestaan. Kortom, fake nieuws van driekwart eeuw geleden. Een broodje aap dat nog steeds toegepast wordt om dure goal planning cursussen te verkopen.

Niet dat plannen op de lange termijn slecht is, maar succes is daarmee zeker niet vanzelfsprekend. Een heldere en redelijk onderbouwde visie en een flexibele uitvoering van plannen is beter dan een rigide langetermijnplanning.

(On)zekerheid, falen en de dood

Vervolgens beschrijft hij, hoe er omgegaan wordt met de onzekerheden, van je eigen psyche tot de wereld om je heen. Falen wordt door positivo’s gezien als een leermoment. Dat is een prima instelling, maar je moet wel bereid zijn om daadwerkelijk van je fouten leren en niet positief door te blijven gaan op dezelfde weg. Steeds weer – met onverwoestbare positiviteit – hetzelfde blijven doen en andere resultaten verwachten is volgens een uitspraak van Einstein ‘waanzin’. Maar toch doen we dat te vaak in ons nastreven van geluk en met een instelling die blind is voor onwaarschijnlijkheden en onmogelijkheden.

Burkemans bezoek aan het museum van mislukte producten geeft aan, hoe zeer met name bedrijven met een overdreven positieve instelling de fout in gaan. Veel te vaak denkt men te weten wat de consument wenst, terwijl hun product enkel een aardigheid is waar weinig mensen geld voor uit willen geven. Er worden teveel nieuwe muizenvallen bedacht waar geen kat op zit te wachten. Doorgaans mislukken 1 op de 10 producten hierdoor. Geen probleem, de kosten van de mislukkingen worden gewoon doorberekend in de verkoopsuccessen.

Omgaan met de dood is voor veel mensen moeilijk. Je weet dat het ooit gaat gebeuren, maar denkt er liever niet aan (tot het aanstaande is of iemand in je omgeving wegvalt). Burkemans beschrijving hoe verschillende culturen en filosofieën ermee omgaan, is instructief. De dood is tijdens de pandemie van 2020 (en 2021?) een actueel onderwerp.

De balans tussen positiviteit en negativiteit

Een goed recept is om realistisch te zijn en te accepteren dat negativiteit een onderdeel van de realiteit is. Oftewel: Shit happens, Deal with it.
Een Zen benadering van een fragiel theekopje dat kapot valt is om er vanuit te gaan dat het voorwerp nu eenmaal geen eeuwig leven heeft en dat breken bij de tijdlijn hoort.
Van het Stoïcisme leren wij dat alles tijdelijk is en dat onze emotie als een reactie op een gebeurtenis niet hetzelfde is als die gebeurtenis zelf. Geen drama. Of zoals Stephen Covey aangeeft, ‘gebruik het interval tussen gebeurtenis en reactie om verstandige keuzes te maken’, en laat je niet regeren door je instinctieve reacties.

Ook de hang naar het afsluiten en verwerken van negatieve gebeurtenissen is niet perse nodig. Sommige zaken kan je beter accepteren zoals ze zijn, zonder ze invloed te geven op je stemming. Vooral als je – vooral jezelf – niets te verwijten hebt, erken en relativeer dan de emoties die je voelt. ‘Zijn’ is soms beter dan ‘doen’.

Je kan kiezen om vervuld te zijn in wat je doet. Neem voor lief dat er minder prettige kanten aan het leven zijn en ga daar volwassen mee om. Constant positief wegdrukken dat er concrete problemen zijn, is geen oplossing. Pessimistisch bij de pakken neerzitten is ook een uiterste. Je instelling bepaalt hoe je met zaken omgaat, of het glas halfleeg of halfvol is, of je als persoon onveranderbaar bent of kan leren en groeien. Kies voor het laatste!

The Antidote is een leerzaam boek met veel ingangen en lessen. Onderhoudend geschreven. Een goede tegenhanger voor ongefundeerde positiviteit. Zoals de verkoopslogan van The Guardian het aangeeft, ‘A bracing detox for the self-help junkie’ (niet dat ik mij aangesproken voel…).

Verkrijgbaar bij o.a. Bol.com en Amazon.nl.